ارجاع دهی

یکی از تمرد هایی که جسته و گریخته با آن مواجه می شویم، ترجمه نمودن مقالات منتشر شده به زبانی دیگر و انتشار آن به عنوان مقاله ای جدید در مجله دیگر است. این امر ممکن است با ایجاد تغییراتی در عنوان، کلید واژه ها، ساختار مطالب و محتوی صورت گیرد و نهایتاً این تغییرات کاذب، تحقیق دوم را دچار خطاهای علمی کند. در شماره نوزدهم از دو فصلنامه علمی – پژوهشی نقد زبان و ادبیات خارجی، دانشگاه شهید بهشتی، مقاله ای با عنوان «ایدئولوژی و فراخواندن جامعه سیاه پوستان آمریکا در شعر «به یاد رادیو» امیری باراکا: خوانشی آلتوسری» (پاییز و زمستان 1396، صص 208-187)، نوشته سید شهاب الدین ساداتی و علیرضا جعفری به چاپ رسیده که شباهت بسیاری به مقاله ای انگلیسی زبان با عنوان «تاثیر ابزارهای ایدئولوژیک حکومتی در شکل گیری هویت: خوانشی آلتوسری از شعر «به یاد رادیو» امیری باراکا»، منتشر شده در مجله بین المللی انگلیسی و ادبیات (دسامبر 2013، صص 485-480) دارد. نویسنده مقاله انگلیسی، سید شهاب الدین ساداتی، یکی از نویسندگان مقاله فارسی است که با اضافه نمودن نویسنده همکار، اعمال تغییرات در عنوان و کلید واژه ها و افزودن مطالب جدید، سعی در تولید مقاله ای جدید داشته که در این راه، تحقیق او دچار سرقت علمی شده است.

ارائه مکتوبات پژوهشیِ سودمند و روش مند منوط است به رعایت دقیق ضوابط و قواعد مرسومی که تخلّف از آنها موجب تولید آثار پژوهشی نااستوار و نامطلوب می شود. نقدِ نگاشته هایی که بدون توجّه به معیارهای علمیِ مقبول در نگارش مقالات پژوهشی فراهم آمده است و بازنمودنِ خطاها و کاستی های آنها بی تردید در ارتقای سطح کیفی تحقیقات و تألیفات پژوهشگران اثرگذار است. از این رو در نوشتار پیش رو، با بررسی شماری از مقالات یکی از نویسندگان پرکار، به سنجش و نقد برخی از روش ها و منش های پژوهشی ناهنجار در نگارش مقالات علمی پرداخته می شود که از آن جمله است: اقتباس کلان از آثار سایر محقّقان و درهم آمیختن تألیف و ترجمه، ارجاع دهی مبهم و غیر دقیق و انتحال به سبب ارجاع نابَسَنده، بازیافت مطالب پیشترمنتشرشده خود در مقالات تازه یا انتحال از خویشتن ، بازنشر مکرّر یک مقاله یا کتاب در صورت های مختلف (مقاله سازی و کتاب سازی)، ارائه ترجمه های غیر دقیق و افراط در ترجمه آزاد، نمایش نادرستِ نقش پژوهشی نویسنده در فراهم آوردن آثار و نادیده انگاشتن حقوق معنوی صاحبان اصلی اندیشه ها، و نیز انشاء نامنظّم و نگارش شتابزده با نثری نارس و نارسا.

منظور از ارجاع دهی در این نوشتار، مشخّص کردن منابع نقل حدیث و یا منابعی است که حدیثی مشابه با حدیث نقل شده را آورده باشند. ارجاع دهی توسّط مؤلف کتاب صورت می گیرد. ابن شهرآشوب از عالمان شیعه در قرن ششم و صاحب تألیفات متعدّدی مانند «معالم العلماء»، «متشابه القرآن و مختلفه»، «مثالب النواصب» و «مناقب آل ابی طالب^» است. وی در کتاب مناقب، هنگام نقل از منابع، روش های مختلفی را به کار می گیرد که هر یک از آنها معنای خاصّی را به مخاطب منتقل می کند. آشنایی با روش ارجاع ابن شهر آشوب می تواند، مقصود وی را برای خواننده آشکار سازد. در نوشتار پیش رو، روش ارجاع دادن در «ابتدا و انتهای حدیث» بررسی می شود.