واقعیّت و فراواقعیّت

انسان در عصر حاضر با ورود به دنیای مجازی با پدیده های بسیار متفاوتی در عرصه گوناگون زندگی مواجه شده است.ورود به این دنیای متفاوت مفهوم سنّتی دولت که با مرزهای جغرافیایی همراستا بود، دچار ابهام شده و به تبع آن شهروندی و دموکراسی در تعاریف خود با ابهام کارکردی روبرو شده اند. می توان دو دیدگاه کلّی را درباره این که آیا اینترنت، دموکراسی و به تبع آن حقوق شهروندی را تقویت می کند؟ دیدگاه خوشبینانه بر این باور است که اینترنت مقیاس و سرعت اطلاعات را افزایش می دهد و نظارت و کنترل بیشتری را به روی رژیم اطلاعاتی در اختیار کاربرانِ اطلاعات می گذارد، از این رو تعهّد برای اطلاعاتِ نامحدود، تعهّد برای یک دموکراسی و حقوق شهروندی بهتری است. دیدگاه دیگر، استدلال هایی در رابطه با ناکارایی اینترنت در سیاست و حوزه شهروندی دارد، دیدگاهی که معتقد است اینترنت با توجه به عناصر هویّتی از قبیل جنسیّت، نژاد، وضعیّت اجتماعی افراد و نابرابری های فضایی و جغرافیایی تبعیض ساز است و نهایتاً این که، فضای اینترنت تحت نفوذ شدید منافع اقتصادی سرمایه داری است و از این رو نابرابری در حالِ افزایشی را نسبت به دنیای واقعی نشان می دهد. این پژوهش با استفاده از رویکرد تحلیلی توصیفی درصدد بررسی انتقادی اینترنت و رابطه آن با شهروندی و دموکراسی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که این مفاهیم در فضای مجازی چندان تحت تأثیر این فضا نیستند و بالعکس بیشتر متأثر از فضای واقعی و تحت تأثیر گفتمان دولت مدرن قرار دارند.

رئالیسم جادویی به عنوان سبکی نوین در داستان نویسی، در نیمه دوم قرن بیستم پدید آمد. اگرچه زادگاه این سبک آمریکای لاتین است و نویسندگان این منطقه با آثار داستانی خود، عامل جهانی شدن آن شده و با نوشته های تحلیلی و انتقادی خود اصول و مؤلفه ها و قواعد این سبک را بنا نهاده اند، اما به گمان برخی اندیشمندان حوزه ادبیات، شیوه یادشده تنها ویژه این منطقه از جهان نیست و اساساً ریشه های نخست آن را می توان در ادبیات خاورزمین و به ویژه در متون عرفانی جست وجو کرد. اغلب نویسندگان رئالیسم جادویی از قوه تخیّل بسیار قوی و خلاقیت ادبی قابل تحسینی برخوردارند. این تخیّل ریشه در افسانه ها، اسطوره ها، باورها، حکایات و قصّه های مردمی و بومی دارد. متون عرفانی و به طور مشخص «مجالس» صوفیان، در اساس، قالبی تخیّلی دارند چراکه «پیر» در هنگام مجلس به ذکر حکایت هایی از عرفا می پرداخته و به جهت اینکه اکثر مخاطبانش عامه مردم بوده اند؛ تمام تلاش خود را می کرده است که کلامش باورپذیر و مؤثر باشد به همین دلیل مجلس گویی او، سراسر برخاسته از تخیّل بسیار قوی و خلاقیت و تصویرسازی های اوست. در این جستار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به ذکر نمونه هایی از نقاط مشترک «سبک رئالیسم جادویی» و حکایات «مجالس عتیقی تبریزی» پرداخته ایم. از مهم ترین نقطه های پیوند «مجالس» و نوشتن به سبک رئالیسم جادویی، کنش های کرامت آمیز؛ رفتارهای عجیب وغریب، تخیّل قوی، شکستن مرز واقعیت و فراواقعیت و به هم ریختگی ساختار علّی و معلولی، است.