سیاست رسانه ای شده

در عصر انقلاب اطلاعات و ارتباطات، حیات اجتماعی بطور عام و حیات سیاسی بطور خاص، عمیقاً رسانه-ای شده است. در کنار تعابیر متنوعی که تاکنون از این پدیده ارائه شده است، این مقاله بر تعبیری خاص از سیاست رسانه ای شده استوار است مبنی بر وضعیتی که در آن، گسترش حضور و نقش رسانه ها در حیات سیاسی جوامع، شرایطی را فراهم می آورد که افراد عادی امکان کنش گری خاص و فعالانه سیاسی بیابند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا رسانه ای شدن سیاست تمامی جوامع را فارغ از ظرفیت های خاص و ویژگی های زمینه ای خود به یک شکل متاثر می کند یا پدیده ای زمینه مند است که بروندادهای متفاوت و متنوعی را در محیط های متفاوت به همراه خواهد داشت. در این راستا دو نمونه ی جو لوله کش در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده 2008 و میرزاآقا در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم 1396 به عنوان افرادی عادی که رسانه ای شدن سیاست امکان تبدیل آنان به سوژه های کنشگر سیاسی را فراهم آورده موضوع مطالعه ای مقایسه ای قرار گرفتند. با انتخاب جامعه شناسی فرهنگی به عنوان چارچوب نظری، مقایسه ی این دو نمونه در سه شاخص پویائی سوژگی سیاسی، گونه شناسی رسانه ها، و ماندگاری سوژگی سیاسی نشان داد که رسانه ای شدن سیاست پدیده ای زمینه مند است که در جوامع توسعه یافته ی دموکراتیک، پویائی حداکثری سوژگی سیاسی در بستر تمامی سطوح رسانه های کلان مقیاس، میان مقیاس و خرد مقیاس، و با ماندگاری سوژگی بالا را به همراه دارد اما در جوامع درحال توسعه و شبه دموکراسی ها، پویائی حداقلی سوژگی سیاسی تنها در سطح رسانه های خردمقیاس و محدود به دوره های برگزاری انتخابات را ممکن می نماید.

این مقاله به بررسی تعامل اسطوره آمریکا به عنوان یک گفتمانِ فرهنگی و رمان ماجراهای آگی مارچ اثر سال بلو ، می پردازد و از جمله به نقش فعال آن در بازتولید و تحکیم این گفتمان نظر دارد. برای این منظور از رویکردِ نقادانه ماتریالیسم فرهنگی استفاده می کنیم تا نشان دهیم که چگونه وجود آنچه آلن سینفیلد یک نقصان یا «خط خطا » در ساختار گفتمان مسلط می گوید، ابتدا به «تعارض » اجازه بروز می دهد ولی در ادامه، آن را «دربرگرفته » و در خدمت ترویج و تحکیم آموزه های خود نگه می دارد. بنابراین، ابتدا نظام فکری فرهنگی غالب، «گفتمان آمریکا»، را در قالب مفهوم «رویای آمریکایی»، تبیین می کنیم، سپس تمرکز آن بر توفیق مادی و غفلت از ارزش های انسانی در ساختار آن را به عنوانِ خط خطای این گفتمان در نظر می گیریم. در ادامه، میل به متفاوت بودن در مرام آگی را نوعی تعارض محسوب می کنیم که در نبود ارزش های مورد نظرش (خط خطای گفتمان) به وجود آمده است. ما بحث می کنیم که این تمایل غالباً روانشناختی، او را در طلب «سرنوشتی» که خود رقم خواهد زد می فرستد، ولی درنهایت، برای معقول جلوه کردن و مقبول شدن، در مقابل اصول نظام مسلط، که غالباً در اعمال و اعتقادات شخصیت های دیگری که آگی با آن ها در تماس و تعامل است تجسم (ماتریالیستی) می یابد، تسلیم می شود تا آگی نیز منفعت مادی و مالی را بطلبد و با این کار خود، اصول گفتمان غالب را بازتولید و تحکیم نماید.

در انتخابات سال 1392 برای دومین بار، مناظره هایی ترتیب داده شد که در آن انتقادات جنجالی مطرح گردید؛ ازاین رو تحقیق حاضر به بررسی امواج سیاسی- رسانه ای ایجادشده از مناظره ها این انتخابات پرداخته است. هر مناظره بازتاب خاصی در رسانه های خبری دارد و تحقیق حاضر با استفاده از تحلیل محتوای کمی و کیفی به دسته بندی اخبار منبعث از هر مناظره، با درنظرگرفتن معیارهایی همچون میزان پوشش خبری، میزان پراکندگی زمانی پوشش در چند رسانه مختلف، می پردازد؛ که موضوعات مطرح شده در روزنامه ها دسته بندی شده در قالب موج سیاسی نام گذاری شدند. امواج سیاسی به تبعیت از ولفسفلد در مدل نظری سیاست-رسانه-سیاست در ابتدا در محیط سیاسی (در اینجا همان عرصه مناظره) آغاز می شوند، در رسانه ها با پوشش گسترده و طرح داستان های مختلف خبری شکل می گیرند و ضمن التهاب در فضای سیاسی، با واکنش و تغییرات در محیط سیاسی پیگیری می شوند. در تحلیل امواج شناسایی شده نیز این منطق در نظر گرفته شد تا بتوان امواج به طور عمیق تری بررسی شوند. در این دوره از انتخابات بازتاب تمامی مناظره ها به صورت جداگانه در 14روزنامه از دو جناح دنبال شد؛ در این انتخابات امواج «اعتراض به شیوه برگزاری مناظره»، «فضای امنیتی» و «چالش های سیاسی» ایجاد شد.