سازمان اسلامی

این پژوهش به دنبال بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر عدالت سازمانی، رضایت شغلی و ترک خدمت کارکنان است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی پیمایشی از نوع معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان سازمانهای اسلامی شهر قم هستند که با استفاده از روش نمونه گیری دو مرحله ای، ابتدا با روش نمونه گیری خوشه ای شش سازمان انتخاب، و در مرحله دوم از میان 1960 نفر، طبق فرمول کوکران 322 نفر به صورت تصادفی انتخاب شد. گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه های استاندارد با مقدار پایایی پیش آزمون عدالت توزیعی0/830، عدالت رویه ای 0/854، عدالت مراوده 0/781، رضایت شغلی 0/791، ترک خدمت کارکنان0/751 و مدیریت منابع انسانی اسلامی 0/801 انجام شد. نتایچ این پژوهش نشان می دهد که بین مدیریت منابع انسانی اسلامی با عدالت توزیعی، رویه ای و رضایت شغلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و بین مدیریت منابع انسانی اسلامی با ترک خدمت کارکنان رابطه منفی و معنادار وجود دارد و برخلاف فرض پژوهش، رابطه معناداری بین مدیریت منابع انسانی اسلامی و عدالت مراوده ای یافت نشد. هم چنین عدالت توزیعی و رویه ای نقش میانجی میان مدیریت منابع انسانی اسلامی و رضایت شغلی دارد.

در هزاره سوم اگرچه سازمان ها با بهره گیری از ابزارها و سامانه های مدرن، نسبت بر بسیاری از معضلات سازمانی پیروز شده اند، اما در عوض اعتماد، ارتباطات صمیمی، خوش بینی و مثبت نگری را به بوروکراسی افراطی، رقابت های کاذب، بی اعتمادی و بدبینی مبدل ساخته اند که همین مسأله اثر جدی در کاهش بهره وری سازمانی دارد. حسن ظن یکی از مهم ترین صفات اخلاقی مورد تأکید دین اسلام است. به همان نسبت که سوءظن مایه تشتت امور و ناراحتی روح و روان و تنازع میان افراد یک سازمان است، حسن ظن مایه آرامش و وحدت ایشان است. نگارندگان در پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحلیل مضمون و با مبنا قراردادن آیات قرآنی و روایات مربوط به این موضوع در کتاب وزین میزان الحکمه به دنبال پیدا کردن دلالت های کاربردی حسن ظن در مدیریت و سازمان بوده اند. در این مقاله سعی شده است که به جای تحمیل مباحث مدیریت رایج بر آموزه های دینی، با مبنا قراردادن متون اسلامی مفاهیم ابتدایی از آنها استخراج شود و در برخی موارد با آموزه های مدیریتی مقایسه شده و یا آموزه های مدیریتی و سازمانی بر آن ها تطبیق شوند. بر اساس پژوهش حاضر، در نگاه اسلامی، به جز مواردی خاص، اصالت با حسن ظن است. همچنین بر اساس آیات و روایات، می توان منشأ حسن ظن و روش های ارتقای آن در سازمان را استخراج نمود. اثرات مثبت حسن ظن برای سازمان نظیر تقویت ارتباطات سازمانی، کاهش اضطراب و استرس، تسهیل عملکرد، افزایش اعتماد و ارزشیابی صحیح کارکنان نیز از موارد دیگری است که این پژوهش به آنها دست یافته است

پیامدها و نتایج مثبت عمل به اصول اخلاقی در سازمان ها باعث شده که ضرورت اخلاق در محیط کار به مسئله ای غیرقابل انکار تبدیل شود. از آن جا که تعریف اخلاق و اصول اخلاقی متأثر از بینش و مکتب فکری است، رویکرد اسلامی به سازمان و مدیریت نیز چارچوب خود را در زمینه اصول اخلاقی حاکم بر سازمان دارد. برای شناخت این چارچوب لازم است به منابع دینی اعمّ از آیات و روایات مراجعه کرد. در میان این منابع، کتاب شریف نهج البلاغه ویژگی های منحصر به فردی دارد. لذا در پژوهش حاضر، برای کشف جلوه های اخلاق اسلامی در سازمان، با استفاده از روش تحلیل مضمون به این منبع مراجعه شده است. در این پژوهش، 14 مضمون اصلی و 41 مضمون فرعی شناسایی شده که در شش دستة اخلاق در مدیریت، اخلاق در عملکرد کارکنان، اخلاق در تعامل با رقبا، اخلاق در تعامل با هم پیمانان و  اخلاق در تعامل با ارباب رجوع و مخاطبان دسته بندی شده اند. تعهد اخلاقی، روحیه خدمت گزاری و مردم داری، نگرش غیرمادی به مقام، عدالت، صداقت و حفظ عزت کارکنان در بعد مدیریت، کنترل درونی بر اساس تقوا، عزت مندی در برابر مافوق و زیردستان برای مدیر به منزله فرزند برای پدر در بُعد عملکرد کارکنان، توجه به حلال بودن مال و کسب روزی از طریق جلب رضایت خدا در بُعد مالی، رقابت سالم در بعد تعامل با رقبا، جلب رضایت مردم در تعامل با مخاطبان و پایبندی به تعهدات در تعامل با هم پیمانان، مضامین اصلی پژوهش می باشند.