معارف قرآن و حدیث

پایان نامه «مدیریت مواجهه با استکبار بر پایه آموزه های قرآن و حدیث» راهکارهای مختلف مقابله با استکبار را بررسی می کند. توطئه های بسیارِ جناح استکبار، در برابر جبهه حق، ایجاب می کند که حق داران، به صورت همه جانبه و با همه امکانات، با آن مقابله کنند. چنین تحقیقاتی، پشتوانه های نظری لازم برای برای مقابله را فراهم می کند. در این پژوهش از دو گونه استکبار درونی یا تکبّر و استکبار بیرونی یاد می شود. پردازش راهکارهای نوین برای مقابله با استکبار، شناخت مفهوم استکبار و رابطه آن با کبر درونی و پرداختن به ابزارهای جنگ نرم برای مبارزه با استکبار بیرونی از ویژگی های این پایان نامه است. مقاله حاضر، پایان نامه یادشده را معرّفی می کند.

روایات متعدّد و معتبر، گویای وقوع شهود معصومان وفات یافته، در حالت خواب است. گاهی شاهدان، از خود معصومان هستند و گاهی از غیر معصومان؛ اعم از نیکان و بدان. تعدادی از روایات، حکایت گر راهکار دیدار نبی مکرّ صلی الله علیه و آله یا یکی از معصومان و یا یکی از وفات یافتگان است. این روایات به همراه روایاتِ مؤکّدِ حقیقی بودن دیدار معصومان در خواب، شواهد خوبی برای اثبات امکان شهود معصومان وفات یافته است. کیفیت شهود در خواب، از مسائلی است که اندیشمندان اسلامی را به تحلیل وادار کرده و فرضیه هایی را مطرح کرده اند. مقاله حاضر به گزارش و تحلیل این روایات می پردازد. ارائه ادلّه و شواهد روایی با نظم و تحلیلی نو و موجز، از نوآوری های این پژوهش توصیفی تحلیلی است.

چشم زخم ، آسیب یا نقصانی است که از ناحیه برخی افراد به دلیل دشمنی ، گناه ، تعجّب ، حسادت و یا دلایل دیگر ، ایجاد می شود و برای رفع آثار بد آن راهکارهایی بیان شده است. دیدگاه ها درباره ماهیت و زمینه های چشم زخم متفاوت است. عدّه ای به حقیقت آن معتقدند و در برابر ، گروهی اعتقاد دارند که چشم زخم حقیقت ندارد. آموزه های دینی به واقعیّت و تأثیرات چشم زخم اشاره می کند. هدف این نوشتار ، تصحیح باورها درباره ماهیّت و تأثیرات این پدیده است. پژوهش حاضر با بررسی نگاشته های موجود در زمینه چشم زخم ، به نقش عواملی مانند گناه ، حسد و تعجّب در پیدایش این پدیده پرداخته و دو راهکار برای پیشگیری از چشم زخم از سوی چشم زننده مطرح می کند. این نوشتار در دو بخش ، «چیستی چشم زخم» و «زمینه های چشم زخم» تنظیم شده است.

واژه استکبار و مشتقّات آن به طور مکرّر در قرآن کریم آمده است. برای اجرای هر پژوهشی درباره «استکبار»، مفهوم شناسی و بررسی واژه های مرتبط با آن ضروری است. این نوشتار به تحلیل معنای لغوی و اصطلاحی و بررسی الفاظی که از نظر معنایی مشابه یا ضدّ استکبار هستند می پردازد. بیان مشابهات و متضادهای استکبار در یک تحقیق، از نوآوری های این مقاله به حساب می آید. تسهیل پژوهش در موضوع استکبار و پربار شدن تحقیقات در این موضوع از فواید مقاله کنونی است. محتوای این اثر در دو بخش «مفهوم شناسی» و «مشابهات و متضادها» ارائه می گردد.

روایات اهل بیت علیهم السلام درباره پدیده ای آسمانی به نام «قمر در عقرب» سخن به میان آورده اند. گروهی از احادیث، انجام برخی کارها را در ایّام قمر در عقرب نهی کرده اند و گروهی دیگر، راه هایی را برای رهایی از اثرات این پدیده بیان نموده اند. در این پژوهش، هر دو دسته از روایات، تبیین می شود. تاکنون بررسی جامعی درباره احادیث این پدیده نجومی انجام نگرفته؛ درحالی که پرداختن به آن، به دلیل ابتلای عمومی، داشتن عواقب و جدّیت معصومان علیهم السلام در بیان این موضوع، ضروری است. شناخت این پدیده و راهکارهای رهایی از عواقب آن، می تواند افرادی که مجبور به انجام کاری در این اوقات هستند کمک نماید. در متن حاضر، ابتدا توضیحاتی درباره شناخت این پدیده و میزان نفوذ آن ارائه شده و سپس برخی از کارهایی که در هنگام قمر در عقرب نهی شده، تبیین می گردد. در پایان، راهکارهایی برای رهایی از عواقب این پدیده بیان خواهد شد.

توجّه به مفهوم انفاق از منظر قرآن کریم و روایات معصومان علیهم السلام سبک صحیح و اسلامی هزینه کردن مال را برای انسان نمایان می سازد. نوشتار حاضر، پژوهشی نظری در حوزه فرهنگ قرآنی است که با روش بنیادی توصیفی و با استفاده از اسناد و مدارک کتابخانه ای و با هدف یافتن بایسته ها و معیارهای انفاق از منظر نصوص وحیانی تدوین شده است. در این راستا موضوعات کلّی اخلاص، اعتدال، کیفیت و کمیّت انفاق، اولویت بندی مصرف و شرایط دیگر انفاق از آیات قرآنی استخراج گشته و سپس با توجّه به منابع تفسیری و روایات معصومان علیهم السلام بررسی شده اند. شناخت و رعایت این معیارها، سبک انفاق و هزینه کرد اموال در معیشت دینی انسان را بر اساس آموزه های قرآنی و روایی، رشد داده و فرهنگ انفاق را در جامعه جاری می سازد.

داستان توفان نوح و کشتی نجات از مشهورترین داستان های تاریخی و مذهبی است که جاذبه فراوانی دارد. درباره این جریان بزرگ، مطالب گوناگونی گفته شده است. مذهبی بودن داستان، مخاطب کنجکاو را به سوی کارشناسان آشنا با متون دینی سوق می دهد. از این رو جمع بندی مطالب برآمده از متون دینی، جهت پاسخ گویی بدین نیاز، امر لازمی است که این پژوهش عهده دار آن است. در این نوشتار، ماجرای کشتی حضرت نوح علیه السلام از منظر قرآن کریم و روایات مورد بررسی قرار می گیرد و مطالبی مثل نمادسازی برای عبرت گیری همیشگی به عنوان فلسفه توفان نوح و نحوه ساخت کشتی، مسافران کشتی، زمان حرکت و محلّ فرود آمدن آن، از این دو منبع دینی، استخراج و گزارش شده است. نتیجه بررسی این متون حکایت می کند که مشیّت الهی در ماجرای نوح و کشتی نجات او، پدید آوردن یک سازه فرهنگی در حافظه تاریخی بشر و ساخت نمادواره عبرت انگیزی، برای تمام نسل هاست.

تعبیر قرآنی«عِباداً لَنا» یکی از فرازهای مهمّ مرتبط با بنی اسرائیل در آیات ابتدایی سوره اسراء است. قرآن کریم با تعابیری چون «اُولی بَأسٍ شَدیدٍ»، «فَجاسوا خِلالَ الدِیارِ» و «وَ لِیُتَبِّروا ما عَلَوا تَتبیرًا» اقتدار گروه «عِباداً لَنا» را به تصویر کشیده است. اینان کسانی هستند که پس از فساد و برتری جویی بنی اسرائیل در دو مرحله، انتقام سختی را برای آنان رقم می زنند. پژوهش حاضر با مطالعه تحلیلی و تطبیقی، به دنبال پاسخ به این سؤال مهم است که آیا «عباداً لنا» مربوط به گذشته بوده و انتقام از بنی اسرائیل محقّق شده است؟ یا همچنان باید منتظر آن گروه ماند؟ بسیاری از مفسّران، این گروه را مربوط به گذشته های دانسته اند، امّا با استمداد از قرائن متّصله و منفصله ای چون «بعثنا»، «عباداً لنا»، «اموال و بنین» و نیز روایات فراوانی که در این زمینه صادر شده، می توان پیدایی این گروه را به آینده نزدیک یا دور نسبت داد.

باور به وجود نحسی و شومی در پدیده های پیرامونی، همواره واکنش انسان را برای توجیه و مقابله با آن به دنبال داشته است. گاهی انسان برای توجیه شومی، تا مرز جبرگرایی نیز پیش می رود. هرچند قرآن کریم و معصومان^ ضمن تاکید بر اختیارمندی انسان، برخی راهکارهای عملی جهت به آرامش رسیدن وی و دور ساختن نحوست های واقعی و مقابله با نحسی های خیالی را ارائه کرده اند، امّا کنکاش در ادلّه عقلی و نقلی گویای آن است که تبیین عقلی و هستی شناسانه برای نحوست و عوامل مؤثر بر ایجاد آن، ممکن به نظر نمی رسد. در نوشتار پیش رو بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با نگاه به آیات قرآن و احادیث معصومان^، پس از مفهوم شناسی نحوست و شومی، تلاش می شود تا جایگاه این مفاهیم در هندسه نظام هستی مشخّص گردد. همچنین، رویکرد آیات قرآن و احادیث معصومان^ در زمینه معرّفی عوامل و زمینه های رایج و مرتبط با نحوست و شومی مانند سعد و نحس روزها و هنگامه ها، چشم زخم، فال زدن و طیره مورد بررسی قرار گرفته است. راه کارهای منطقی و صحیح برای مواجهه با این باور در احادیث معصومان^ نیز بیان شده اند.

حج، رویدادی بزرگ در جهان اسلام، همراه با اجتماع میلیونی زائران خانه خدا برای انجام اَعمال است. این اجتماع عظیم، ظرفیت هایی را در اختیار مروّجان فرهنگ قرار می دهد. این ظرفیت ها وقتی در کنار نقش و روش های اهل بیت علیهم السلام در ترویج اسلام و جایگاه ایشان در میان مسلمانان قرار می گیرد، مروّج را به این نتیجه می رساند که بهترین راهکارِ ترویجی را می توان از سیره اهل بیت علیهم السلام استخراج کرد. این مختصر، سعی کرده است، با استفاده از قرآن و متون حدیثی، روش هایی را استخراج و در دو دسته گفتاری و رفتاری ارائه نماید. در این دو گروه، تنها مهم ترین مواردی که در ترویج فرهنگ اهل بیت علیهم السلام کارآمد بوده و امروزه قابلیت اجرایی دارد، آمده است.

پرستشگاه ها اماکن مقدّس مذهبی و محلّ اجتماع پیروان ادیان هستند. بخش بزرگی از آنچه به امور دینیِ فردی و اجتماعی شخص و اعتقادات و مناسک مذهبی ارتباط پیدا می-کند با این اماکن پیوند خورده است. همچنین بسیاری از پرستشگاه ها مراکز علم و فرهنگ، پایگاه سیاسی و نظامی، محل تبلیغ و اموری از این قبیل نیز بوده اند. در قرآن کریم، با تعابیر گوناگون از پرستشگاه های ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت سخن به میان آمده که گاهی مقصود، پرستشگاه به طور عموم است و احکام و خصوصیات آن، همه ادیان مذکور را شامل می شود، مانند واژه «بیت» و «محراب»؛ گاهی نیز از اماکن مذهبی و معابد هر یک از این ادیان با عناوین خاصّی نظیر بیَع، صومعه، صلوات و مساجد نام برده شده است. روایات اهل بیت علیهم السلام در موضوع پرستشگاه، اغلب در جهت تبیین آیات مرتبط با این موضوع، به ویژه درباره مساجد اسلامی و آداب و احکام آن است. اثر پیشِ رو در اصل، پایان نامه نگارنده در دانشگاه علامه طباطبایی بود و سپس از سوی نشر جهاد دانشگاهی به شکل کتاب، چاپ شد. در نگاشته حاضر، چکیده و گزارشی از این کتاب ارائه می شود. در این کتاب با بهره گیری از قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام و با نگاه تطبیقی به عهد قدیم و جدید، نظر مهم ترین و اصلی ترین منبع و مرجع استنباط احکام الهی یعنی قرآن و حدیث را در موضوع پرستشگاه های ادیان، مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد. در این پژوهش ضمن واژه شناسی و مفهوم شناسی مصطلاحات مرتبط، به توصیف پرستشگاه پرداخته و در ذیل برخی از مباحث، دیدگاه های دیگران مطرح کرده است. بررسی های این تحقیق نشان می دهد که قرآن کریم، با یادکرد مثبت از پرستشگاه های ادیان ابراهیمی، هرگونه تعرّض به این اماکن و ممانعت از آن را منع می کند. همچنین ساختن مسجد بر مزار بزرگان دین و انبیای الهی و عبادت و نمازخواندن در جوار مزار ایشان، امری پسندیده به شمار رفته و در طول تاریخ اسلام، این نوع از احترام و بزرگداشت بزرگان و شخصیت های دینی و مذهبی از شعائر الهی به حساب آمده است.