فرزین حبیب زاده

نگارش کتاب هایی در موضوع زیارت به ویژه با عنوان الزیاره و المزار از سوی محققان مسلمان، اغلب دو هدف اصلی در پی داشته است: آشناساختن مسلمانان با آداب زیارت و فواید آن و تلاش برای ایجاد اتحاد میان امت اسلامی و تقریب میان مذاهب و مهم تر از آن، جلوگیری از تفرقه میان ملل و مذاهب اسلامی. کتب زیارت به طور کلی دو سبک دارند: کتاب هایی که صرفاً به نقل زیارت نامه و بیان فضائل آن پرداخته اند و دیگر، آثاری که مباحث علمی و نظری در موضوع زیارت را کاویده اند. کتاب الزیاره نوشته علامه امینی(ره)، یکی از نوشته های برجسته ای است که مباحث نظری را در زمینه زیارت به نحوی دقیق و علمی بررسی کرده است. از ویژگی های منحصر به فرد این کتاب، می توان به تحلیل و نقد دیدگاه های گوناگون در اثبات صحّت زیارت و نیز پاسخ به برخی شبهات و اتّهامات برخی از اهل سنت در این زمینه اشاره نمود. مقاله پیش رو با هدف بیان اهمیت زیارت در اسلام، معرفی شاخص ترین آثار در این زمینه و به طور خاص بررسی دیدگاه های علمی علامه امینی به نگارش درآمده و در نتیجه پاسخ گوی شبهات و عقاید وهابیت در موضوع زیارت و اثبات صحت و جواز زیارت قبور بزرگان شده است.

خاستگاه و منشأ تفاسیر عرفانی که به نحوی با مکتب عرفان اسلامی پیوند خورده است، یکی از مباحث مهم در شناخت سبک و شیوه تفسیر عرفانی و عناصر بنیادین آن و به ویژه تأثیر و تأثر های این مکتب و شیوه تفسیر قرآنی از آموزه ها و منابع غیراسلامی است. این نوشتار با روش تحلیلی و توصیفی، ضمن تحلیل و بازخوانی اندیشه های عرفانی در یهود و مسیحیت، در پی پاسخ به پرسشِ «رابطه تفاسیر عرفانی با مکاتب عرفانی یهودی مسیحی» می باشد. مهم-ترین حاصل بررسی این تحقیق آن است که اثرگذاری آموزه های مکاتب عرفانی از جمله عرفان مسیحی و یهودی بر عرفان اسلامی و تفاسیر عرفانی، تنها در جهت تکمیل یا غنی تر ساختن آموزه های این مکتب و شیوه تفسیری بوده است. همین طور، فرض این مسئله که عرفان و تفسیر عرفانی ناگزیر باید یک منشأ و سرچشمه غیراسلامی داشته باشد، سخنی غیرموجّه و نامقبول است، اگرچه در طول سالیان، اندیشه های فلسفی و دینی گوناگونی در این جریان وارد گردیده است.

احیا و بازیابی متون خطّی و آثار گذشتگان در علوم مختلف اسلامی، از مهم ترین راه های شناسایی و شناساندن فرهنگ و تمدّن هر جامعه به شمار می رود. تصحیح و تحقیق این آثار، سبب می شود تا گنجینه ای از علوم، احیا شده و در دسترس قرار گیرد؛ چه بسا علوم نابی که در این خزائن خطّی موجود باشد. نوشتار پیشِ رو، تهیّه و تصویب واحد درسی مستقلّی با عنوان «تصحیح و تحقیق نسخه های خطّی و متون کهن» را در رشته علوم قرآن و حدیث و مشابهات آن پیشنهاد می کند. سرفصل های این درس نیز با عنایت به مقدّماتی در آموزش قواعد و فنون نسخه شناسی، شیوه های تصحیح، مقدّمه نویسی، نقد و ترجمه آثار خطّی، به نگارش درآمده است. بهره این درس، آشنایی با سیر، تطوّر و تاریخ علوم اسلامی و شیوه های تصحیح و تحقیق متون خطّی بوده و نتیجه آن، کوشش و اهتمام دانش پژوهان جهت احیا و انتشار شایسته آثار خطّی و متون کهن است. این درس می تواند فرصتی برای پژوهش های علمی و نگارش در حوزه های کمترتوجّه شده باشد.