تحلیل تاریخ

تاریخ تحلیلى، به عنوان روشى در عرصه پژوهش‏هاى تاریخى، شکل کمال یافته تاریخ‏نگارى است که در تاریخ اسلام سابقه‏اى دیرینه دارد. در این‏گونه تاریخ‏نگارى، مورخ با کاربست اصول و قواعد تعریف شده یا پذیرفته شده دانشمندان حوزه تاریخ، و استفاده از ابزارها و امکانات و نیز دستاوردهاى دیگر علوم مربوطه، مى‏کوشد تا به داده‏هاى واقعى دست یافته و سره را از ناسره بازشناسد. با این رویکرد، تاریخ تحلیلى، با آن‏چه معطوف به داده‏هاى تاریخى، تحلیل مى‏شود، متفاوت و متمایز است و اساسا تحلیل‏هاى مبتنى بر تاریخ، خارج از حوزه تاریخ به‏شمار مى‏آید، هرچند مورخ خود ممکن است بدان روى کند. این مقاله بر آن است تا نشان دهد که چه تفاوت‏هایى میان تاریخ تحلیلى و تحلیل تاریخ وجود دارد.

رویکرد تحلیل محتوای دکترینال و استراتژیک تاریخ به عنوان یکی از روش های تحلیل، کمتر در تاریخ مورد استفاده بوده است. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از قابلیت های فراوان این رویکرد و بر اساس روش تحلیل کیفی، کتاب انسان 250 ساله حضرت آیت الله خامنه ای را که در خصوص تحلیل های تاریخ صدر اسلام و تاریخ امامت است مورد سنجش قرار گیرد. این پژوهش سه رهاورد داشت. نخست اینکه قابلیت استفاده از این رویکرد در تحلیل تاریخ و توان مدل سازی تاریخی توسط آنرا به اثبات رساند. دوم میزان تسلط بالای رهبر انقلاب در هر سه حوزه تاریخ، دکترینولوژی و علوم استراتژیک آشکار گردید و سوم دکترین ها، استراتژی ها، تاکتیک ها و تکنیک های ائمه^ برای تشکیل حکومت و یا دفاع و گسترش آن از دیدگاه رهبر انقلاب در چارچوب کتاب بیان گردید.