غربگرایی

جریان روشنفکری در ایران، از زمان پیدایی تا امروز، براساس ادوار تاریخی و ماهیت و چگونگی نگرش به تمدن غرب یا فرهنگ دینی و بومی، با توجه به تحولات سیاسی ـ اجتماعی جامعه به شکلهای مختلفِ غربگرا، ملیگرا، چپگرا و دینی، بروز و ظهور داشته است. نگاهی گذرا به بازشناسی این جریانها میتواند زمینهساز فعالیت محققان اجتماعی و فکری جامعه باشد. چرا که شناخت جریانهای فعال در صحنه اجتماعی و یا فهم زمینه مناسب برای فعالیتهای آینده به اندازه زیادی، به جریان-هایی وابسته است که در سده اخیر در ایران بروز و نمود پیدا کرده است. نوشتار حاضر تلاش میکند که نگاهی هر چند کوتاه به جریان روشنفکری در ایران معاصر داشته باشد.

سیاست به مفهوم قدرت است. کسب، حفظ و توزیع قدرت از جمله مولفه هایی است که همراه با مفهوم سیاست به کار می روند. اما مفهوم سیاست در ایران معاصر با تحولاتی روبه رو شد که سوال هایی را نیز با خود به همراه داشت که عبارتند از: مفهوم سیاست در ایران با چه تحولاتی پس از انقلاب مشروطه تا به حال روبه رو شده است؟ سیاست در دوره مشروطه چه مفهومی دارد؟ سیاست در دوره پهلوی به چه مفهومی بوده است؟ سیاست در نظام جمهوری اسلامی ایران چه مفهومی دارد؟ تلقی مسلط از مفهوم سیاست در دوره قبل از انقلاب اسلامی (مشروطه و پهلوی)، تلقی غربگرایانه از سیاست بوده است، در حالی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی (جمهوری اسلامی ایران) در واکنش به دیدگاه غربگرایی افراطی دوره قبلی، دیدگاه تلقی اسلامی و اخلاقی از سیاست مسلط می شود. سیاست در دوره مشروطه از نظر اصلاح طلبان سکولار؛ تأسیس قانون اساسی و پارلمان به مانند اروپا بود، حال آن که در میان علمای اسلام، سیاست در جهت مقابله با استبداد و جلوگیری از دخالت بیگانگان است ولی سیاست در دوران پهلوی در جهت سکولاریزه کردن جامعه و در راستای غربی شدن ایران بوده است. در نهایت نیز سیاست در جمهوری اسلامی ایران در جهت اسلام و مردم سالاری دینی است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است و جمع آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای می باشد.

کشور ترکیه را می توان دارای هویت متناقض و در عین حال محافظه کارانه دانست؛ زیرا از یک طرف اسلام صوفیانه بر بنیان آن حاکم است و از طرف دیگر، با تبلیغ ارزش های غربگرایی و ترکی سعی دارد به غرب نزدیک شود. اردوغان در طول بیش از یک دهه حاکمیت خود با رهبری حزب عدالت و توسعه در ترکیه اقدامات بسیاری برای راضی نگه داشتن کشورهای غربی و 98% مردم مسلمان ترکیه انجام داده است. به نظر می رسد وی یک پا در غرب و یک پا در اسلام دارد. برای نمونه، وی از یک سو قانون منع حجاب در اماکن دولتی در ترکیه را لغو می کند و از سوی دیگر، همپیمان غرب و اسرائیل علیه سوریه می شود. می توان بیان کرد اگرچه این سیاست های دوگانه و محافظه کارانه تاکنون برای حکومت وی مشکل جدی ایجاد نکرده و حتی در انتخابات ریاست جمهوری پیروز میدان بوده است؛ اما در نهایت، به دلیل آشکار شدن معایب این دوگانگی هویتی و محقق نشدن خواسته های اکثریت مسلمان ترکیه، به نظر می رسد نتواند هژمونی خود را بر ترکیه تداوم بخشد.