استنباط اخلاقی

برخی قضایای عام یا مطلق اخلاقی در منابع دین، علی رغم ظاهر کلی، ازحیث سور اجمال دارند؛ حتی در مواردی یقین داریم گزاره ای کلی نیست؛ درحالی که ظاهراً به صورت مطلق یا کلی آمده است. این موضوع ما را به سایر گزاره ها هم مشکوک می کند. در این پژوهش برای کشف سور حقیقی این گزاره ها علاوه بر مراجعه به تفاسیر قرآن کریم و شروح روایی، از تحلیل عقلی و منطقی و کشف دلالت های عرفی بهره گرفته و چند احتمال را کشف کرده ایم: 1) جزئی دانستن این قضایا. این احتمال علاوه براینکه خلاف ظاهر است، فقط مربوط به جایی است که سور قضیه ذکر نشده و قضیه مهمله باشد و در جاهایی که سور کلی صریح دارد، جاری نیست؛ 2) انصراف به فرد اکمل. این احتمال نیز منوط به پذیرش قاعده انصراف است؛ 3) بیان اقتضا نه علیت تامه؛ یعنی در نگاه نخست، این گزاره ها را از مقوله تکالیف بدانیم و کلیت آن ها به اقتضای طبعشان باشد، نه در همه موارد؛ 4) ابتلا به تخصیص پس از قبول ظهور عرفی این متون در عموم یا اطلاق؛ 5) حمل بر مراتب تشکیکی معنا. احتمال های سوم، چهارم و پنجم را می توان با یکدیگر جمع کرد.

هدف این پژوهش بررسی تاثیر ابعاد فرهنگی هافستد بر استنباط اخلاقی دانشجویان حسابداری می باشد. ابعاد فرهنگی هافستد عبارتند از: فاصله قدرت، اجتناب از عدم اطمینان، مردمنشی/زن منشی، فردگرایی/ جمع گرایی و جهت گیری بلندمدت/کوتاه مدت که در این پژوهش بعنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده اند. استنباط اخلاقی دانشجویان حسابداری نیز بر اساس مدل کهلبرگ و رست در چهار بعد توسعه اخلاقی، حساسیت اخلاقی، نیت اخلاقی و جهت گیری اخلاقی خلاصه م یشوند که در این پژوهش بعنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده اند. علاوه بر این، متغیرهای سن، جنسیت و آشنایی با آیین رفتار حرفه ای بعنوان متغیرهای کنترل در نظر گرفته شده اند. در این پژوهش ابزار اندازه گیری ابعاد فرهنگی، توسعه اخلاقی و سه بعد حساسیت اخلاقی، نیت اخلاقی و جهت گیری اخلاقی به ترتیب مدل بررسی ارزشهای فرهنگی 194 ، آزمون مبانی اخلاقی خاص حسابداری 2 و مقیاس اخلاقی چند بعدی خاص حسابداری 3 می باشد. با توجه به نتایج آزمون فرضیه ها مشخص گردید که فقط بعد فردگرایی /جمع گرایی بر حساسیت اخلاقی و جهت گیری اخلاقی دانشجویان حسابداری تاثیر دارد . همچنین مشخص شد متغیر جنسیت بر ابعاد اخلاقی تاثیرگذار است . پیشنهاد می شود جهت افزایش سطح حساسیت اخلاقی و جهت گیری اخلاقی دانشجویان باید در بین ابعاد فرهنگ به بعد فردگرایی /جمع گرایی توجه بیشتری شود . همچنین پیشنهاد می گردد دانش گاهها ضمن ارائه واحد درسی اخلاق حرفه ای در دروس حسابداری، در جهت ارتقاء استنباط اخلاقی دانشجویان، آنها را به مرد و زن تفکیک نموده و آموزش های اخلاقی متناسب با هر گروه ارائه شود.