فرمان ها

بررسی مهرهای به کار رفته در نُه فرمان از شاهان صفوی که در موزه ملی ملک در تهران نگهداری می شود. نگارنده ابتدا به شرح ویژگی های مهرهای صفوی پرداخته، ده نوع مهر مورد استفاده در این دوره را معرفی می کند. انواع طغراهای این دوره نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

مقاله حاضر، پس از معرفی تعدادی از فرمان هائی که از طرف شاهان صفوی صادر و بر روی سنگ نوشته و در انظار عمومی به نمایش گذاشته شده است، به معرفی چهار نمونه از فرمان های شاه عباس در مسجد شاه اصفهان، مسجد میرعماد کاشان، مسجد جامع اردستان و مسجد جامع دماوند می پردازد. نتایج بررسی نشان می دهد که شاهان صفوی، این فرمان ها را بنا بر اهداف مختلف و با موضوعات متعدد صادر کرده اند. موضوعات مطرح شده در این فرمان ها، عبارت است از: اعطای تخفیف مالیاتی؛ غلبه بر ازبکان؛ جلوگیری از فساد و فحشا؛ منع فروش و مصرف مواد مخدر و مسکرات؛ و ممنوعیت از انواع تفریحات غیرسالم مانند گرگ دوانی، قماربازی و کبوتردوانی. این فرمان ها که مخاطب آن ها رعایای ممالک محروسه بوده اند، پس از فرستاده شدن به شهرهای موردنظر، به شکل سنگ نوشته در اماکن عمومی مانند مساجد و بازارها نصب می گردیدند. اعطای تخفیف مالیاتی در ماه رمضان خصوصاً به رعایای شیعه شهرها، از عمده ترین موضوعات این فرمان هاست. این تخفیف ها، صرفاً شامل شیعیان می شده است که مبین گرایش پادشاهان این سلسله به مذهب شیعه اثنی عشری است.

مقاله حاضر، ترجمه مقدمه پرفسور برت فراگنر بر کتاب گنجینه فرامین فارسی پادشاهان است که اسناد فارسی منتشر شده را تا سال 1848 م. دربرمی گیرد. این مقدمه با نگاهی فراگیر به مرور بررسی های پژوهشگران و شرق شناسان جهان درباره اسناد و مدارک فارسی میپ ردازد که به زبان های مختلف به چاپ رسیده است. لذا ترجمه آن به زبان فارسى، گامی در جهت ارتقای دانش پژوهشگران ایرانی نسبت به سیر مطالعات آرشیوی در جهان درباره اسناد و فرمان های فارسی خواهد بود. برت فراگنر، کرسی های ایرانشناسی را در دانشگاه های برلین و بامبرگ آلمان برعهده داشت و از پایه گذاران مؤسسه ایران شناسی وین در فرهنگستان علوم اتریش میب اشد.

برخی از نامه های امام علیA، از نوع مکاتبات اداری و سازمانی بوده است و اصول مدیریت مملکت را در خود جای داده اند. امیر مؤمنانA، در همان روزهای نخست حکومتی، اقدام به تجدید ساختار مدیریتی کرد و کارگزاران پیشین را که نوعاً از میان بنی امیه و هواداران آنان بودند، تغییر داد. پژوهش حاضر، به دنبال بررسی این مسئله است که دستورعمل ها و فرمان های امام علیA به کارگزاران حکومت اسلامی، دارای چه ساختار و معیاری است؟ و به طورکلی، روش برخورد امامA با کارگزاران چگونه بوده است؟ ازاین رو، هدف از این مقاله بررسی فرمان ها و دستور های امام علیA در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به کارگزاران حکومت است تا از رهنمودهای امامA آگاهی یابیم و الگو بگیریم و در ابعاد مختلف زندگی امروزی به کار بندیم. در این مقاله، با بهره گیری از روش توصیف و تحلیل و بر اساس منابع کتابخانه ای، تلاش شده است، ابعاد گوناگون فرمان های امامA در نامه های خود به کارگزارانش را استخراج کنیم. یکی از نتایج و دستاوردهای این پژوهش، معیارها و ملاک هایی است که در نامه های حضرت علیA جهت مدیریت جامعه اسلامی و نیز روش برخورد با کارگزاران صالح و ناصالح بیان شده است. بررسی نامه های امام علیA در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به کارگزاران حکومت و ضرورت الگوبرداری در جوامع امروزی، یکی از جنبه های نوآوری این مقاله شمرده می شود.