جمال الدین عبدالرزاق

ترکیب بند روازد. بندى محتشم کاشانى در رثاى امام حسین (ع) از جمله معدور اشعارى است که مرتبه و شأنى والا یافته و سرایندهء خویش را بر مسند شهرت نشانده است. در این مقاله عوامل توفیق محتشم در سرودن دوازده بند و قبول عام آن، از جنبه هاى صورى و محتوایى مورد بررسى قرارگرفته است. جنبه صورى شامل: انتخاب قالب مناسب، اننخاب وزن مناسب، انتخاب ردیف فعلى و تناسب خانه ها و سطرها. جنبهء محتوایى شامل: گزارش واقعه کربلا، انسجام مطالب، لحن حماسى، هاله اى از تقدس گرداگرد دوازده بند و الگوى مناسب. و همچنین براى اولین بار تأثیر ترکیب بند جمال الدین عبدالرزاق اصفهانى (وفات 588 هـ. ق) بر دوازده بند محتشم کاشانى، مطرح گردیده است.

شاعران پارسی گوی اصفهان در طول تاریخ چندین صد ساله ادب فارسی درخششی خاص داشته اند. شاعر نام آور قرن ششم هجری، جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی را همه شعر شناسان و ادب دوستان می شناسند و منزلتش را می دانند، اما آیا تا قبل از قرن ششم نیز در اصفهان شاعران پارسی گوی بوده اند؟ ! بیت زیر از جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، بیانگر آن است که او خود و معاصرانش را باقی ماندگان نسلی از شاعران بزرگ می داند که در اصفهان می زیسته اند: هنوز گویندگان هستند اندر عراق که قوت ناطقه مدد از ایشان برد حکیم سنایی غزنوی در دیوان خود از شاعری ذواللسانین نام برده و در وصف او قصیده ای سروده است که شاید بتوان او را در حال حاضر قدیمترین شاعر پارسی گوی اصفهان دانست. این شاعر، ابوالفتح محمد بن علی بن محمد اصفهانی است. دوران سالخوردگی او مقارن آغاز حیات جمال الدین عبدالرزاق است. متاسفانه، جز معدودی از ابیات او که در کتاب المعجم فی معاییر الاشعار العجم آمده، دیوانی از او باقی نمانده است. این پژوهش به بازجست نشانه های این شاعر در متون ادبی می پردازد.