روشنفکری حوزوی

مقاله حاضر بر آن است که تفکر حوزوی به عنوان یک رویکرد معرفتی با اصول و مبانی و مؤلفه های خاص خود واجد ظرفیت روشنفکری است به شرط آنکه روشنفکری را در قالب خاستگاه تاریخی و حصار هویتی عصر روشنگری خلاصه و محصور نکنیم. در مقاله ضمن بر شمردن مؤلفه های پنج گانه تفکر حوزوی از یک سو و ارائه تحلیلی از مقوله روشنفکری به سه مؤلفه عصری بودن، تفکر انتقادی داشتن و تلاش برای ارائه راه حل نسبت به مسائل مهم عصری به عنوان مؤلفه های اساسی روشنفکری تاکید می شود و آنگاه نشان داده می شود که مؤلفه های پنج گانه تفکر حوزوی با روشنفکر بودن در چارچوب مؤلفه های سه گانه مزبور ناسازگاری ندارند. تاکید مقاله بر آن است که گرچه توجه دین و تلاش برای فائق آمدن تفکر دینی بر چالش های دنیای معاصر وجه همت تمامی پروژه های گوناگون روشنفکری دینی بوده است آنچه مایز اصلی روشنفکری حوزوی از دیگر پروژه های روشنفکری دینی است چارچوب معرفتی خاص حاکم بر روشنفکری حوزوی و راهبرد مواجه آن با چالش های معرفتی دنیای معاصر است.

جریان روشنفکری دینی ایران که اشخاص و خطوط فکری متنوع و متکثری، آن را راهبری می کنند، نیاز به واکاوی، تحلیل و بررسی این اهداف و مقایسه آنها با اهداف و رویکردهای روشنفکری حوزوی اهمیت بالایی دارد. در این مقاله تلاش می شود ضمن ارائه گزارشی اجمالی از رویکردهای اندیشه ای مهم ترین جریانات روشنفکری دینی در دهه های پس از انقلاب اسلامی به بررسی انگیزه ها و چشم اندازهای فکری آنها پرداخته شود تا با تحلیل و بررسی دغدغه های این جریانات تا حدودی، مسئله بندی روشنفکری دینی در کشور، مورد بازخوانی مجدد قرار گیرد. این نوشتار پس از بیان و تعریف مفهوم روشنفکری، به بررسی مهم ترین دیدگاه های روشنفکری دینی در کشور با توجه به زمینه های پیش گفته خواهد پرداخت تا ضمن بیان دیدگاه ها به مشکلات آنها در کامیابی به اهداف مورد نظر اشاره شود. محور مباحث در جریانات روشنفکری دینی در سمت و سوی روشنفکران دینی غیر حوزوی، متمرکز بر اندیشه های آقایان سروش و ملکیان و نگاه کلی بحث در بخش روشنفکری حوزوی، ناظر به جریان کلی نواندیشی و تحول خواهی در حوزه های علمیه است