کعبه زرتشت

از جمله بناهای مهم نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید که از نظر مذهبی و تاریخی دارای اهمیت بسیار است کعبهی زرتشت میباشد. بنای کعبه زرتشت اگر چه مربوط به عصر هخامنشی است ولی کتیبه های شاپور اول و کرتیر بر دیواره این بنا سبب اهمیت بیشتر آن برای شناخت تحولات عصر ساسانی شده است. اهمیت کتیبه تاریخی شاپور اول که به سه زبان پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی، و یونانی نگاشته شده اطلاعات گران قدری را مربوط به عصر ساسانی در اختیار ما میگذارد. این کتیبه کامل ترین اطلاعات را در مقایسه با دیگر آثار به جای مانده از عصر ساسانی درخصوص قلمرو ایران، شرح جنگهای ایران با روم، القاب و مناصب بزرگان دربار ساسانی را در اختیار ما قرار میدهد.

کتیبه شاپور اول ساسانی بر دیواره بنای معروف به «کعبه زرتشت» واقع در محوطه تاریخی نقش رستم استان فارس بی تردید یکی از بزرگ ترین و مهم ترین مستندات تاریخی اوایل سلسله ساسانی در ایران است. این سنگ نوشته به سه خط و زبان اشکانی، فارسی میانه (پهلوی ساسانی) و یونانی، بر سه دیواره ساختمان کعبه زرتشت حک شده است. از زمان حفاری محوطه نقش رستم و خارج کردن این سنگ نوشته از زمین، دانشمندان بارها به بررسی آن پرداخته و نکاتی گران بها درباره وضعیت جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و نظامی دوره سلطنت شاپور از آن استخراج کرده اند. با بررسی دقیق تر این کتیبه، به نظر می رسد می توان یافته های جدیدی از این سنگ نوشته ارزشمند به دست آورد که محققان هنوز به آن توجهی نکرده اند. در پژوهش حاضر، با دلایل منطقی برای واژه nibušt در کتیبه شاپور بر کعبه زرتشت، که بسیاری از محققان را با خطا مواجه کرده است، معنای دقیق تری ارائه شده است؛ بدین ترتیب که واژه اشکانی nibušt اسم خاص و منطبق با اصطلاح «دژنبشت/ دزنفشت» در متون فارسی، عربی و زرتشتی است و احتمالاً نامی به شمار می آید که در اوایل دوره ساسانی برای مجموعه تاریخی «نقش رستم» کاربرد داشته است.