توسعة جنسیتی

در اثر دگرگونی¬هایی که در سطح جهانی و ملی در جوامع انسانی رخ داده، نقش زنان در نهاد خانواده و سازمان-های اجتماعی، تغییرات قابل توجهی پیدا کرده است. در اثر پیدایش ارزش¬ها و نگرش¬های جدید درمیان زنان، مقاومت¬هایی از سوی آنها، چه در عرصة خانواده و چه در عرصه¬های مختلف اجتماعی، به¬علت گسترش وسایل ارتباط-جمعی و فراوانی منابع ارائه دهنده اطلاعات، به¬صورت مبارزات اجتماعی پدید آمده، که به بازتولید ارزش¬های متفاوت در باب هویت فردی و جنسیتی منجر شده است. این مقاله در پی بررسی تأثیر عوامل متفاوت اجتماعی بر هویت جنسیتی زنان است. هدف از این بررسی ارزیابی چگونگی درک زنان از جنسیت و هویتشان، که متأثر از عوامل گوناگون اجتماعی است، می¬باشد. در این کار از بررسی دیدگاه¬های نظری گوناگون در حوزه¬های جامعه¬شناختی، روان-شناختی اجتماعی و فمنیستی، دیدگاه محقق پدید آمده، که با اتکاء به آن، کار تحقیق دنبال شده است. برای بررسی موضوع از روش¬های اسنادی و پیمایشی و مطالعة میدانی و مصاحبه استفاده شده است. جامعة مورد نظر کلیه زنان 40-20 ساله مراجعه¬کننده به کتابخانه¬های عمومی شهر تهران در نظر گرفته شده است. حجم نمونه330 نفر و شیوه نمونه¬گیری، طبقه¬ای دو مرحله¬ای تصادفی شده است. تجزیه¬وتحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss و در سطوح توصیفی و تبیینی است. .نتایج به¬دست آمده نشان می¬دهد که با افزایش سن، هویت جنسیتی زنان بیشتر تحت تأثیر روابط و مناسبات پدرسالاری است؛ و با کاهش، آن هویت زنان بیشتر تحت تأثیر روابط و مناسبات سرمایه¬داری می-باشد. در مدل تحلیل مسیر، در میان زنان 30-20 سال، روابط ومناسبات سرمایه¬داری بالاترین تأثیر، و در میان زنان 40-30 سال، پدرسالاری بیشترین تأثیر را داشته است.

در جریان «نوزایش عربی»، دیدگاه متجددان، از سنت های ایستا به سوی اندیشه های مترقی حرکت کرد و رویکرد احیای دین جای خود را به اصلاح آن داد. با توجه به تحولات جوامع مسلمانِ امروزی، به ویژه دربارة زنان، و تسلط نگرش دینی در عرف و قانون این جوامع، مطالعة مقایسه ای تحلیلیِ تحولات آرای متفکران معاصر جهان اسلام، با تأکید بر بازخوانی دیدگاه نواندیشان دینی مصر در قرن بیستم و تحلیل رویکردهای آنان، تلاشی است برای پاسخ به این پرسش ها که اندیشة روشنفکران دینی در حوزة جنسیت، با تحولات جهان امروز چه نسبتی دارد و آیا می تواند به صورت مستقیم در زندگی زنان جوامع مسلمان اثرگذاری مطلوبی که مطابق با عرف و فرهنگ دینی آنها باشد، داشته باشد؟ بنا بر یافته های این مطالعه و مدلِ مفهومی برامده از مقایسه و تحلیل هرمنوتیک اندیشة قاسم امین و نظیره زین الدین، دیدگاه نواندیشان دینی معاصر، صرف نظر از برخی تضادها، امکان تطابق با مؤلفه های توسعه گرایانة امروزی دربارة زنان را دارد و در مواردی به کار بستن نظریات آنها، این امکان را می دهد که برای توسعة جنسیتی در جوامع مسلمان، به صورت مناسب زمینه سازی شود.