واحدهای زیست محیطی

آمایش سرزمین علمی است که با توجه به ویژگی­های اکولوژیک سرزمین و شرایط اقتصادی- اجتماعی آن، نوع استفاده بهینه از سرزمین را مشخص می­سازد. در بسیاری از مناطق ایران، انتخاب کاربری و مدیریت زمین بدون توجه به قابلیت و توان سرزمین انجام می­شود که سبب اتلاف سرمایه و کاهش ظرفیت محیطی می­گردد. در این تحقیق برنامه ریزی کاربری اراضی و تهیه نقشه آمایش با استفاده از توانمندی های ویژه محیط GIS در حوضه آبریز شهری ماهیدشت کرمانشاه– با مساحت تقریبی 1380 کیلومتر مربع – انجام شد. با استفاده از توابع موجود در GIS نقشه طبقات ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، جهات جغرافیایی، نقشه خاک، تیپ و تراکم پوشش گیاهی به روش دوتایی با هم ترکیب شده و در نهایت 577 واحد زیست محیطی بدون تکرار به عنوان واحدهای کاری ارزیابی توان و مدیریت کاربری زمین در مقیاس 1:150000 تفکیک و نقشه بندی گردید. همچنین ویژگی های اقلیم شناسی، احتمال فرسایش خاک و نوع کاربری فعلی برای هر واحد ثبت گردید. برای این واحدهای زیست محیطی یا اکوسیستم های خرد نیز ارزیابی توان اکولوژیک برای کاربری های کشاورزی، مرتع داری، جنگل داری، آبزی پروری، توریسم، توسعه شهری و حفاظت صورت پذیرفت. در نتیجه بررسی آمایشی سرزمین و اولویت بندی بین کاربری ها به روش کیفی قیاسی از بین توان های اکولوژیکی، نقشه آمایش سرزمین حوضه آبریز ماهیدشت تولید شد. از مقایسه نقشه های کاربری فعلی و کاربری آتی مشخص گردید که مساحت جنگل های منطقه از مقدار 7 درصد کاربری فعلی به حدود 12 درصد در کاربری بهینه افزایش می یابد، در کاربری مرتع نیز از حدود 12 درصد در شرایط فعلی به حدود 15 درصد در شرایط تغییر بهینه دست می یابیم و در طبقه مربوط به زراعت آبی از 10 درصد در شرایط فعلی به حدود 60 درصد در شرایط بهینه می رسیم. هم چنین نقشه توان اکولوژیکی آتی نشان می دهد که باید برخی مناطق(مساحتی بالغ بر 2درصد کل حوضه) مورد حفاظت قرار گیرد بنابراین در این زمینه نیز باید تمهیدات لازم را اندیشید.

روش پهنه بندی، ترکیبی از روش های پشتیبانی تصمیم گیری (AHP) در برنامه GIS با تصویرسازی قوی و نقشه برداری است که نمایش بهتری از واقعیت های محیطی یک منطقه در اختیار می گذارد. از آنجا که گردشگری در تفرجگاه های پیراشهری از اهمیت بخصوصی در توسعه گردشگری کوتاه مقیاس برخودار است پهنه بندی می تواند ضمن جلوگیری از پیامدهای منفی گردشگری، بستری را برای پایداری جریان گردشگری فراهم میآورد. در این مقاله در چارچوب روش تحلیل توصیفی با استفاده از همپوشی لایه ها مبتنی بر روش مخدوم به پهنه بندی پارک خورشید به عنوان یک تفرجگاه پیراشهری مشهد پرداخته است.جهت تهیه نقشه های مورد نیاز در پهنه بندی  با استفاده از توابع تحلیلی موجود در GIS تمام نقشه ها تهیه و با هم ترکیب شده اند و در نهایت 629 واحد زیست محیطی بدون تکرار به عنوان واحدهای کاربری ارزیابی توان و مدیریت کاربری زمین تفکیک و نقشه بندی شده است.موقعیت مکانی مناسب برای احداث و برنامه ریزی هر یک از کاربری های: پهنه های کاربری توسعه شهری، روستایی و صنعتی طبقه دو، پهنه های شرایط نامناسب تفرج گسترده، پهنه های اکوتوریسم گسترده طبقه دو، پهنه های اکوتوریسم گسترده طبقه یک، پهنه های تفرج متمرکز طبقه یک، پهنه های حفاظت محیط زیست، پهنه های اکولوژیکی آبگیر، پهنه های توسعه فضای سبز یا تولیدی غیر درختی، پهنه های درخت کاری (جنگل کاری) در منطقه مورد مطالعه بدست آمده است.