رویکرد پژوهش محور

این مقاله به منظور بررسی و تحلیل اهداف و محتوای کتاب های درسی سال اول دوره متوسطه از نظر توجه به رویکرد پژوهش محور و در برداشتن مهارت های مورد نیاز پژوهش و تحقیق انجام شد. لذا روش تحقیق کیفی و برای دستیابی به تحلیلی عمیق تر از شیوه مثلث سازی استفاده شد. جامعه آماری، اهداف کلی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی، اهداف دوره متوسطه، اهداف دروس و محتوای کتاب منتخب سال اول دوره متوسطه شامل فیزیک، علوم زیستی و بهداشت، مطالعات اجتماعی، ادبیات فارسی و دین و زندگی و در نهایت مؤلفان کتب مذکور می باشد. نتایج حاکی از آن است که از میان اهداف کلی جمهوری اسلامی ایران 16/8 درصد، اهداف دوره متوسطه 45/6 درصد و اهداف دروس مورد نظر به ترتیب کتاب فیزیک 48 درصد، علوم اجتماعی 34 درصد، علوم زیستی و بهداشت40 درصد، قرآن و تعلیمات دینی 4 درصد و ادبیات فارسی نیز 16 رصد به مؤلفه های پژوهش محور اختصاص دارد. سپس محتوای کتاب های مذکور با توجه به مؤلفه های این رویکرد مورد تحلیل موضوعی قرار گرفت. بیش ترین فراوانی در مجموع کتاب ها متعلق به گویه های مؤلفه حل مساله و کم-ترین آن متعلق به گویه سعه صدر و تحمل شکست می باشد. در نهایت به منظور دستیابی به چرایی ترکیب ظهور این مؤلفه ها در کتب مورد نظر و شناسایی مشکلات و راهکارهای اجرای این رویکرد در نظام آموزشی از مصاحبه با مؤلفان کتب مذبور و تحلیل این مصاحبه مدد گرفته شد.

بحران بیماری کرونا، بیش از گذشته به ما اثبات کرد که نظام تعلیم و تربیت فراتر از آنچه که تصور می شد در حال تحول و توسعه است و نیازمند تغییر دیدگاه های آموزشی است. لذا ضروری است از رویکردهایی در آموزش استفاده شود که پرچمداران تعلیم و تربیت و همچنین دانش پژوهان را برای مقابله با بحران های زندگی با بهره گیری از فرصتها، مبتنی بر توانایی های خاص خود آماده کند. از آنجایی که در رویکرد پژوهش محور یادگیری مادام العمر اتفاق افتاده و مهارت های پژوهشی در فراگیران تقویت می شود. با بهره گیری از این رویکرد در آموزش درس علوم تجربی که یکی از دروس پایه و اساسی در آموزش و پرورش است و تأثیر مستقیم در توسعه فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی یک جامعه دارد، می توان اطمینان حاصل کرد که دانش پژوهان در حل مسائل خود از روش علمی تبعیت کرده و از منابع، تجهیزات و فناوری ها استفاده نموده و از همه اصطلاحات و مفاهیم، برای حل تمامی مسایل زندگی در هر شرایطی، متفکرانه بهره خواهند برد. در مقاله ی حاضر ضمن مروری مختصر و مستند بر ادبیات و پیشینه موضوعی مربوط به رویکرد پژوهش محور، مدل مفهومی محقق ساخته برای معلم، در رویکرد پژوهش محور را ارائه داده ایم.

هدف: پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی پایان نامه های پایان یافته دوره کارشناسی ارشد دانشگاه فرهنگیان در سال های 1395 تا 1400 به عنوان ابزاری برای توسعه توانمندی پژوهشی معلمان به عنوان بخشی از منابع سازمانی است. روش پژوهش: از جهت هدف، کاربردی و از جهت اجرا، توصیفی- ارزیابی است. این مطالعه موردی متمرکز بر دانشگاه فرهنگیان انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی پایان نامه های دفاع شده از سال 1395 تا 1400 است و نمونه این پژوهش 138 پایان نامه بود که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شدند. ابزار مطالعه سیاهه محقق ساخته با 17 مؤلفه و 83 نشانگر بود. یافته ها: یافته های آزمون t تک نمونه ای نشان می دهد، پایان نامه های بررسی شده فقط در مؤلفه های موضوع و عنوان، واژه های کلیدی، سؤال ها یا فرضیه های پژوهش و منابع، وضعیت مطلوبی دارد و در سایر مؤلفه ها وضعیت مطلوب ندارد. مؤلفه پیشینه پژوهش و پیوست، نسبت به سایر مؤلفه ها از وضعیت نامطلوب تری برخوردار است. همچنین یافته های حاصل از تحلیل واریانس دو متغیره نشان می دهد که بین کیفیت پایان نامه های 8 رشته تخصصی در 17 مؤلفه تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج آزمون خی دو دو متغیری برای مقایسه پایان نامه ها در رشته های تخصصی مختلف از لحاظ تعداد مطالعات بین رشته ای و ماهیت پژوهش (کمی، کیفی، آمیخته) نیز نشان می دهد که تفاوت معناداری در تعداد مطالعه های بین رشته ای و ماهیت پژوهش در پایان نامه ها وجود دارد. نتیجه گیری: برای رسیدن به وضعیت مطلوب و اثربخشی پایان نامه ها به عنوان ابزاری برای توسعه پژوهشی افراد، توجه به پیامدهای خط مشی اتخاذی نظیر میزان انتشار مقاله ها، تبیین هدف انجام پایان نامه برای ذی نفعان و هم آموزی تجربه های سازنده استادان در این زمینه ضروری است.