فلسفه خودی

مقاله حاضر نتیجه کوششی است در شناساندن سید میرحسن شیرازی از خاندان رسالت وولایت که علامه دکتر محمد اقبال لاهوری را در نوجوانی در سایه حمایت خود گرفت ودر تعلیم و تربیت او کوشید و از وی شاعری توانا در ادب فارسی ساخت و عارفی وارسته در عرفان اسلامی و شمشیری از نوربرای مبارزه با ظلم و جهل در دست وی نهاد.

اقبال لاهوری از سرآمدان احیای اندیشه دینی، به عنوان یک متفکر دردشناس حوزه اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است. او ضمن آشنایی با اسلام و اندیشه آن، مطالعات عمیقی در باب فلسفه غرب داشته است و همین مطالعات عمیق به وی این اجازه را داده تا ساخت نظام سیاسی را از دل مبانی اسلامی دنبال کند. در این نوشتار مبانی نظری و سیاسی اقبال مورد بررسی قرار می گیرد؛ تا به این پرسش پاسخ دهیم که مبانی نظری وی چه نوع حکومتی را مدنظر دارد؟ اقبال، اختیار و آزادی عمل انسان را در پرتو نگاه توحیدی و حضور معرفت شهودی در کنار سایر عناصر معرفتی به تفصیل و با توجه به مبانی اسلامی بیان می کند. با توجه به همین مبانی، در بررسی سیاست و حکومت از نگاه اقبال به بیان دموکراسی خواهانه از وی می رسیم. در این نوشتار به دنبال آن هستیم تا میزان پیشبرد این تفکر را مورد بررسی قرار دهیم. این مقاله از روش اسنادی با رجوع به منابع کتابخانه ای بهره برده است.

ساخت یک جامعه سیاسی هماهنگ با بستر تمدنی اش از دیر باز مسئله اصلی متفکران سیاسی بوده است. ساخت یک نظام سیاسی در ابتدا با نگاه ویژه به انسان شکل می گیرد و از دل نوع نگاه به انسان، شکل سیاسی نیز سامان می یابد. ساخت و ارائه انسان سیاسی بخصوص در جهان اسلام و دوران معاصر از اهمیت ویژه ای برخوردار بود زیرا سنگینی نگاه سنتی و حضور استعمار این مفهوم اساسی را به نوعی در سکون و سکوت قرار داده بود. اینکه چگونه می توان یک جامعه هماهنگ با حدود و ثغور مکانی و زمانی پدید آورد، در بستر نگاه دینی و پسا استعماری ویژگی و نکات مهمی را در خود دارد. در این نوشتار سعی بر آن است تا از منظر اقبال لاهوری به واکاوی علل انحلال رهایی در انسان و در ادامه نحوه رفع آن و همچنین ساخت انسان سیاسی با بار مسئولیت پذیری بپردازیم. اقبال ضمن تفکر در این مفاهیم ذکر شده به دنبال ساخت انسان سیاسی و اعلام حضور آن در بستر اجتماع است که پیشبرد این مقوله را در نوشتار بررسی می کنیم.