نقش خورشید

نقش نمادین خورشید که برخواسته ها از باورها و اعتقادات مذهبی مردمان ایران زمین و انعکاسی از جهان بینی و تفکر فلسفی جامعه ایرانی اسلامی است در تاریخ سرزمین ما به کرات دیده شده و قابل لمس می باشد....

خورشید یکی از عناصری است که در گذشته مورد پرستش بوده و با آمدن دین یکتاپرستی، مورد تکریم و احترام مردم قرارگرفته است.در قران کریم بارها و بارها خداوند با الفاظی مانند نور آسمان ها و زمین، معرفی شده است. بنا بر این توصیفات،خورشید در عرفان به عنوان هدایت گر و روشن کننده معرفی می شود که سالک را با نور خود به سمت حق هدایت می کند و به کمال می رساند. از سویی هرچیزی که در برابر خورشید قرار می گیرد از سایه و متعلقات دنیوی تهی می گردد و سراسر وجودش پر از نور می شود؛درنتیجه به اصل وحدت می رسد و ذره ذره وجودش پر از نور الهی می گردد.از طرف دیگر، نقوش خورشید توسط انسان های اولیه روی دیوارهای غار به تصویر کشیده شده است. با گذشت زمان و پیشرفته تر شدن شرایط زندگی، این نقوش روی ظروف سفالی یا فلزی و سایر صنایع دستی نقش می گرفتند. نقش مذکور در گذر زمان و بنابر حسب تغییرات سیاسی و فرهنگی هر منطقه، تغییراتی پیدا کرده است. نماد خورشید در صنایع دستی از اعتقادات و آیین های آدمی به دور نبوده است. این پژوهش در پی پاسخ به پرسش «آیا شباهتی بین نقش خورشید در ادبیات عرفانی و صنایع دستی میبد وجود دارد؟» باروش توصیفی_تحلیلی برآمد و به این نتیجه رسیدیم که همه معانی عرفانی نماد خورشید را در صنایع دستی شهرستان میبد می توان دید. نماد خورشید در صنایع دستی میبد، معانی عرفانی زیادی چون وحدت، هدایت گری و کمال جویی را به بیننده منتقل می کند.

سفال به عنوان نخستین کتاب مصور بشر، از دیرباز بستری بوده برای نمایش احساس و بیان اندیشه های انسان. پایداری و ماندگاری فرهنگی این نقوش دیرپا بر بستر سفالینه هایی از هزاره های پیشین تا روزگاران پس از اسلام نمادی است از امتداد فرهنگ قوم ایرانی و ره آوردی برای هنرمندان امروز که آرمانشان ماندگاری واحیای آن تأثیرات مثبت و کارآیی است که درگذشته بدان رسیده اند. از میان این نقوش آنچه بیش از همه به چشم می خورد، نقش خورشید وچلیپا است، که به باور بسیاری از پژوهشگران ریشه در آیین ها و سنت های باستانی و اساطیر کهن این سرزمین دارد. این نقش با وجود سادگی، از تنوع و بدعت فراوانی برخوردار است. مقاله حاضر پس از شرح کوتاهی از خورشید در اساطیر ایران و رابطه آن با چلیپا، به بررسی نقش خورشید، چلیپا، سواستیکا یا گردونه مهر بر سفالینه های ایران پرداخته و تداوم این نقش را تا به امروز نشان می دهد، سپس در قالب جداولی بر اساس موقعیت زمانی، مکانی وآنالیز نقش خورشید و چلیپا به همراه نمونه های تصویری، تنوع بصری آن را نیز در کنار ترکیب بندی متنوع نشان می دهد که نتیجه آن، بیان روند شکل گیری و آشکار نمودن بهتر تاثیر پذیری و شباهت های تصویری این نقش می باشد.