خالص مهاجرت

هدف از مقاله پیش رو، واکاوی تحولات روند و الگوهای مهاجرت داخلی در ایران در سه دهه ی اخیر می باشد. روش تحقیق مورد استفاده در مقاله، کمّی از نوع توصیفی تحلیلی و مبتنی بر تحلیل ثانویه ی داده های مهاجرت سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال های 1375، 1385 و 1390 است. نتایج بیانگر تغییر الگوهای جریان مهاجرت های داخلی به سمت افزایش مهاجرت های برون استانی است. مهاجرت های بین استانی از 35 درصد در دوره ی 75-1365 به 40 درصد در دوره ی 90-1385 افزایش یافته است. همچنین نتایج نشان داد بیشترین مبادله ی مهاجرتی استان های کشور با استان تهران و استان های همجوارشان بوده است. استان های تهران (به همراه البرز)، سمنان، قم، یزد و اصفهان همواره مهمترین استان های مهاجرپذیر کشور بوده اند. در مقابل، استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، ایلام، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمان، کرمانشاه، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان و همدان از استان های مهاجرفرست کشور بوده اند. به طور کلی، با توجه به میزان های بالای بیکاری و کمبود فرصت های شغلی در استان های مهاجرفرست کشور و همچنین نابرابری های توسعه ای، انتظار می رود جریان مهاجرت های بین استانی در کشور افزایش یابد.

مهاجرت یکی از عوامل اصلی تغییر و تحول جمعیت است و دارای اثرات مثبت و منفی، کوتاه مدت و بلندمدت بسیاری است و این اثرات تغییراتی را در ساختار اجتماعی و اقتصادی منطقه مهاجرفرست و مهاجرپذیر ایجاد می کند. هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی رابطه علّی خالص مهاجرت با نابرابری درآمد و شاخص فقر در ایران است. در این مطالعه به منظور در نظر گرفتن خصوصیات فضایی متغیرها از روش علّیت فضایی استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمامی شهرستان های کشور طی دوره زمانی 95-1385 می باشد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد رابطه بین خالص مهاجرت و نابرابری درآمد به صورت یک طرفه از خالص مهاجرت به نابرابری درآمد برقرار است. همچنین برآورد مدل خالص مهاجرت و نابرابری درآمد با استفاده از روش اقتصادسنجی فضایی نشان می دهد رابطه بین خالص مهاجرت و نابرابری درآمد معکوس بوده و از معناداری بسیار بالایی برخوردار است. به عبارت دیگر، پدیده مهاجرت موجب افزایش نابرابری درآمد در شهرستان های مهاجر فرست و کاهش نابرابری درآمد در شهرستان های مهاجرپذیر می شود. همچنین نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از عدم وجود رابطه بین خالص مهاجرت و فقر در دوره مورد بررسی است.

همگرایی روندهای مرگ ومیر و موالید، ثبات آن ها در سطوح پایین، افزایش شدت مهاجرت داخلی و عدم توازن الگو و شدت آن در مناطق مختلف، مهاجرت داخلی را به تعیین کننده ای مهم در میزان رشد جمعیت در مقیاس استانی تبدیل کرده است. هدف مطالعه حاضر، تعیین تأثیر مهاجرت بر نرخ رشد جمعیت است. روش تحقیق، تحلیل ثانویه داده های مهاجرت استانی طی دوره زمانی 95-1385 است. نتایج نشان داد، مهاجرت در اکثر استان ها تأثیر کاهشی بر نرخ رشد جمعیت داشته است. در هر دو دوره، بسیاری از مناطق به دلیل مهاجرفرستی، کاهش نرخ رشد جمعیت را داشته اند. این کاهش از 62/1- درصد برای استان خراسان شمالی و 18/1 درصد برای استان البرز نوسان داشته است. میزان مهاجرت در برخی از استان ها موجب تبدیل نرخ رشد جمعیت مثبت، به نرخ رشد منفی شده است (استان همدان و خراسان شمالی در دوره 95-1390). استان های کرمانشاه، لرستان، خوزستان، همدان، ایلام و خراسان شمالی بالاترین تأثیر کاهشی و استان های البرز، سمنان، بوشهر بالاترین تأثیر افزایشی از مهاجرت را داشته اند. استمرار این روند ضمن برهم زدن تعادل سنی و جنسی جمعیت در مقصد و مبدأ، مشکلات اجتماعی-فرهنگی زیادی در زمینه اشتغال، آلودگی های محیطی، تراکم جمعیتی و ... را به دنبال دارد که مدیریت و حل آنان نیازمند برنامه ریزی و سرمایه گذاری های بلندمدت خواهد بود.