روزنامه جنگل

پس از وقوع انقلاب مشروطیت فضای سیاسی و اجتماعی ایران به آرامش مطلوبی دست نیافت. ناپایداری سیاسی و سقوط پیاپی دولت ها، بر گسترة بحران ها می افزود. آغاز جنگ جهانی اول و تأثیرگذاری آن بر ایران شرایط نامساعدی را در کشور پدید آورد. ناتوانی حکومت مرکزی در مهار بحران ها سبب شد تا افراد و گروه هایی، برای بهبود شرایط نامساعد جامعه خودانگیخته تحرکات ضد بیگانه و اصلاح طلبانه ای را آغاز کنند. نهضت جنگل با هدایت میرزا کوچک خان جنگلی با همین نگرش کار خود را در محدودة گیلان هم زمان با جنگ جهانی اول آغاز کرد. با گسترش فعالیت نهضت گردانندگان آن برای اشاعة تفکرات اصلاحی و انتقادی خود روزنامه ای موسوم به جنگل را منتشر کردند. هرچند عمر این روزنامه طولانی نبود، در مدت یک سال و اندی که منتشر می شد دیدگاه ها و نگرش های جنگلی ها، عملکرد حکومت مرکزی، کارکرد چهره های سیاسی و اقدامات روسیه و انگلیس را معرفی، نقد، و ارزیابی می کرد. این پژوهش مهم ترین دغدغه های نویسندگان روزنامه و سطح دریافت آن ها را از شرایط جامعه بررسی و تحلیل می کند.

: آثار حوزه ادبیّات پایداری می تواند بازتابی باشد از چگونگی مقاومت و پایداری جامعه ایرانی و مبارزات سیاسی  اجتماعیِ آن دربرابر تجاوز قدرت های خارجی و ظلم حکومت های استبدادی. «جنبش جنگل»، به رهبری میرزاکوچک جنگلی، یکی از نمادهای مقاومت مردم ایران دربرابر استبداد و استعمار و پیش درآمدی بر انقلاب اسلامی ایران به شمار می رود. بخش درخور توجّهی از باورها و عقاید رهبران و کنشگران جنبش مزبور در قالب شعر، به زبان فارسی و گویش گیلکی، در روزنامه جنگل (نشریّه رسمیِ این جنبش مردمی) بازتاب پیدا کرده است. در این مقاله تلاش شده است، ضمن بررسی محتواییِ اشعار مندرج در روزنامه جنگل، به مثابه یکی از مواریث ادبیّات پایداری، برجسته ترین و مهم ترین مضامینِ آمده در آن نیز تدقیق شود. یافته های پژوهش نشان می دهد میهن دوستی و ملّیّت، دعوت به اتّحاد و همدلی، تأکید بر هویّت دینی و اسلامی، بیگانه ستیزی و نقد سیاست های بین المللی، نقد و اعتراض به وضع نابسامان داخلی، دعوت به قیام و مبارزه مسلّحانه، و نیز دفاع از ارزش هایی مانند استقلال طلبی و آزادی و عدالت خواهی ازجمله مهم ترین مؤلّفه های ادبیّات پایداری است که در اشعارِ آن روزنامه بازتاب یافته است.