خشونت قومی

سال های پایانی قرن بیستم و آغاز قرن بیست و یکم شاهد بسط و گسترش منازعات قومی در گوشه و کنار جهان بوده است. خاتمه جنگ سرد، احیای مجدد مباحث مربوط به نسل کشی، جنبش های حفظ میراث گذشته و گسترش ارتباطات در عرصه های مختلف، سبب علاقه فزاینده گروه های قومی به خاطرات گذشته و اهمیت یافتن فزاینده مکان در یادآوری خاطرات گذشته داشته است. پرسشی که مقاله حاضر به بررسی آن می پردازد این است که «حافظه جمعی» چه نقشی در بروز منازعات قومی دارد؟ مفروض ما این است که منازعات قومی همواره ریشه در گذشته دارد. مردمی که یک اجتماع قومی را تشکیل می دهند دارای حافظه مشترکی هستند که بر هویت قومی آنها تأثیرگذار است. از این رو، فرض بر این است که حافظه جمعی نقش مهمی در بروز این منازعات ایفاء می نماید. اگر بخواهیم منازعات قومی را کنترل نمائیم، باید نقش گذشته جمعی را در موقعیت کنونی درک نمائیم. در این مقاله ابتداء به بررسی مفهومی حافظه جمعی می پردازیم، سپس پیوند میان حافظه جمعی و منازعات قومی را بررسی می نمائیم و به بیان این مسأله می پردازیم که حافظه جمعی چگونه و طی چه فرآیندی بر منازعات قومی تأثیر می گذارد و چگونه سبب تشدید و یا کاهش منازعات قومی می گردد.

هدف مقاله حاضر، شناسایی ابعاد پتانسیل خشونت قومی وعوامل اجتماعی مرتبط با آن در استان آذربایجان غربی می باشد. در پژوهش حاضرعمدتاازتئوری های منزا و بروکز، بارت، ویمر، آکلائف استفاده شده است. پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی بوده که به روش نمونه گیری خوشه ای و به وسیله پرسشنامه محقق ساخته بر روی384 نفر از شهروندان استان آذربایجان غربی در سال1398 انجام گردید. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس ورگرسیون چندگانه همزمان از نرم افزار 24spss استفاده شد. پایایی پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ ( خشونت قومی 86/0، شکاف قومی 81/0، ضعف ارتباطات میان فرهنگی قومی 89/0 ، حافظه جمعی 82/0، الگوی رأی دهی قومی 80/0، بازنمایی خشونت در رسانه 76/0 ) و برای روایی از روایی سازه و تکنیک تحلیل عاملی استفاده شد. یافته ها : تحلیل داده های این پیمایش نشان داد بین ضعف ارتباطات میان فرهنگی قومی،شکاف قومی،حافظه جمعی،الگوی رأی دهی قومی و بازنمایی خشونت در رسانه با پتانسیل خشونت قومی رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد.نتایج حاصل از رگرسیون همزمان نشان می دهد که به صورت واقعی و تعدیل یافته 43 درصد از واریانس پتانسیل خشونت قومی توسط متغیرهای مستقل تبیین و پیش بینی می شود. نتیجه گیری: نتایج تحلیل یافته ها بیان می کند که خشونت قومی دارای دو بعد پتانسیل خشونت اجتماعی وسیاسی می باشد. با افزایش شکاف قومی، تضعیف ارتباطات میان فرهنگی قومی، رأی دهی قومی،حافظه جمعی و بازنمایی خشونت در رسانه ها و شبکه های اجتماعی پتانسیل خشونت قومی در استان آذربایجان غربی افزایش می یابد.

هدف پژوهش حاضر ترسیم الگویی سیستمی از شکل گیری پدیده ی خشونت قومی است. در این مدل دینامیکی، خشونت های قومی متأثر از انواع محرومیت ها، رهبری، محیط پدیدارشناسانه ی ذهن قومیت، سرکوب دولتی، عوامل بین المللی، جمعیت شناختی و مشوق های شورش هستند. نقش انواع محرومیت های مؤثر بر خشونت نیز در این مدل معین شده و ارتباط آن با دیگر متغیرها نشان داده شده است. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی بوده و در گام اول، نقش سرکوب دولتی، درک دولت از مفهوم شورش و تأثیر آن بر تبعیض های سیاسی، اجتماعی، جمعیت شناختی و فرهنگی - اجتماعی مورد تحلیل قرار گرفته است. از سوی دیگر، مشوق های هویتی شورش و متغیر رهبری گروه قومی نیز به عنوان شاخص های مؤثر بر شکل گیری خشونت های قومی معرفی شده اند. در سطح بعدی، تراکم جمعیت قومی در ناحیه ی جغرافیایی و همچنین حمایت های بین المللی از گروه قومی نیز به عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر خشونت قومی معرفی گردیدند. در سطح آخر نیز مدل سیستمی، شکل گیری خشونت و شورش قومی و متغیرهای مرتبط با آن معرفی شده و شاخص هایی مانند برجستگی هویت قومی، محرومیت های به تبع جهانی شدن، ادراک گروه از فرایند شورش، برجستگی هویت قومی و مشوق های شورش به عنوان دیگر متغیرهای تأثیرگذار بر خشونت قومی معرفی گردیدند. به نظر می آید بتوان با اتصال درست این سیستم اجتماعی و معین کردن متغیرهای تأثیرگذار بر خشونت قومی، گامی جدّی برای مدیریت صحیح این تعارض ها در عرصه های جهانی و منطقه ای برداشت. مدل سیستمی ارائه شده در این نگاشته می تواند به عنوان چهارچوب نظری برای مطالعه ی گروه های قومی جهانی مورد استفاده قرار گیرد.