گیاه شناسی

غافقی (سده 6ق) گیاه شناس اندلسی است و مهم ترین اثر او الجامع فی الأدویه المفرده، یکی از اصلی ترین پایه های دانش گیاه شناسی در اندلس و از منابع مهم برای حفظ و احیای میراث گذشته این دانش است. این کتاب از آثار گیاه شناسی پیش از خود، به ویژه النبات دینوری و قانون ابن سینا، تأثیر بسیاری گرفته است. در این مقاله ابتدا مشهورترین نسخه های این کتاب معرفی شده است، سپس بر اساس نسخه کتابخانه ملک با بررسی ارجاعات متنوع و دقیق آن از متون پیشین و برخی آثار هم دوره اش، جایگاه برجسته این کتاب در حفظ میراث گذشته، مشخص شده است. سپس بر اساس دانش گیاه شناسی امروزی متن کتاب را بررسی کرده ایم. روش غافقی در دانش گیاه شناسی، مشاهده تجربی، ثبت دقیق این اطلاعات و مقایسه میان آنهاست. بر اساس این روش، طبقات، زیست گاه ها و جغرافیای گیاهی و ریخت شناسی گیاهان مشخص شده اند. بررسی مترادف نام گیاهان در زبان های اندلسی، بربری، یونانی، سریانی و حتی فارسی و ادویه حیوانی و معدنی از نکات برجسته دیگر این کتاب است.

برتولد لاوفر، شرق شناس برجسته آلمانی را بیشتر به واسطه تحقیقات گسترده او درباره تمدن چین می شناسند. او که دکترای زبان های شرقی خود را از دانشگاه لایپزیگ گرفته بود، با سفر به چین و تبّت تحقیقات دامنه داری درباره زوایای گوناگون فرهنگ و هنر چین انجام داد و به عنوان یکی از چین شناسان بزرگ روزگار خود شهرت یافت. در میان آثار پرشمار او، مجموعه ای به نام سینو-ایرانیکا (Sino-Iranica, 1919) وجود دارد که لاوفر در آن، طی مقالات مختلفی که اغلب به حوزه گیاه شناسی و کانی شناسی اختصاص دارند، به تعاملات فرهنگی ایران و چین در روزگاران کهن پرداخته است. این مطالعه هر چند بیش از هر چیز یک مطالعه تاریخی- تمدنی در حوزه علوم طبیعی است، با این همه از فوایدی در حوزه زبان به عنوان واسطه انتقال فرهنگ خالی نیست. یکی از تلاش های لاوفر در سینو-ایرانیکا آن است که با آگاهی های گسترده خود درباره زبان چینی و روش های ثبت واژگان دخیل در این زبان ، نام فارسی گیاهان و کانی ها را شناسایی کند و بدین شکل، از انتقال مظاهر مادی تمدن ایران به چین در بازه زمانی بزرگی - از سده 2 ق.م تا سده 14م – سخن بگوید. در این مقاله برخی آگاهی های زبانی موجود درباره گیاهان ایرانی را که لاوفر در خلال مطالعات خود در متون چینی بدان ها دست یافته، بازخوانی می کنیم و اهمیت کار او را در این حوزه نشان دهیم. این اهمیت به طور توأمان هم در حوزه نفوذ زبان های ایرانی و هم در حوزه تأثیرگذاری تمدنی و فرهنگی ایران در تمدن باستانی چین قابل پیگیری است.

برتولد لاوفر، شرق شناس برجسته آلمانی را بیشتر به واسطه تحقیقات گسترده او درباره تمدن چین می شناسند. او که دکترای زبان های شرقی خود را از دانشگاه لایپزیگ گرفته بود، با سفر به چین و تبّت تحقیقات دامنه داری درباره زوایای گوناگون فرهنگ و هنر چین انجام داد و به عنوان یکی از چین شناسان بزرگ روزگار خود شهرت یافت. در میان آثار پرشمار او، مجموعه ای به نام سینو-ایرانیکا (Sino-Iranica, 1919). وجود دارد که لاوفر در آن، طی مقالات مختلفی که اغلب به حوزه گیاه شناسی و کانی شناسی اختصاص دارند، به تعاملات فرهنگی ایران و چین در روزگاران کهن پرداخته است. این مطالعه هر چند بیش از هر چیز یک مطالعه تاریخی- تمدنی در حوزه علوم طبیعی است، از فوایدی در حوزه زبان به عنوان واسطه انتقال فرهنگ خالی نیست. یکی از تلاش های لاوفر در سینو-ایرانیکا آن است که با آگاهی های گسترده خود درباره زبان چینی و روش های ثبت واژگان دخیل در این زبان ، نام فارسی گیاهان و کانی ها را شناسایی کند و بدین شکل، از انتقال مظاهر مادی تمدن ایران به چین در بازه زمانی بزرگی - از سده 2 ق.م تا سده 14م – سخن بگوید. در این مقاله برخی آگاهی های زبانی موجود درباره گیاهان ایرانی را که لاوفر در خلال مطالعات خود در متون چینی بدان ها دست یافته، بازخوانی می کنیم و اهمیت کار او را در این حوزه نشان دهیم. این اهمیت به طور توأمان هم در حوزه نفوذ زبان های ایرانی و هم در حوزه تأثیرگذاری تمدنی و فرهنگی ایران در تمدن باستانی چین قابل پیگیری است

هدف پژوهش حاضر، مطالعه مردم نگارانه دانش بومی زنان روستای سربندان پیرامون گیاه شناسی مبتنی بر نظریه ژولین استیوارد بود. جامعه مورد مطالعه، کلیه زنان منطقه روستای سربندان بود. از بین جامعه مورد مطالعه 15 فرد با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش پژوهش، تحقیق میدانی کیفی و انجام مطالعه به شیوه مردم نگاری انجام گرفت. داده ها از طریق مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی جمع آوری شد. نتایج نشان داد که طبق نظریه ژولین استیوارد، تحول فرهنگی بر زمینه انطباق و سازگاری محیط اکولوژی و فرهنگ به وجود می آید. این سازگاری منجر به رشد و تحول فرهنگی در انسان می شود. زنان روستای سربندان در رابطه متقابل و دوسویه ای خود با محیط با این شیوه انطباق برقرار کرده اند. آن ها برای نام گذاری محیط زیست طبیعی و نوع گیاهی که در آن منطقه رشد می کند به شناخت محیط زیست طبیعی پرداختند.زنان روستا در یافتند که در این محیط کوهستانی و دشت چه نوع گیاهانی رشد می کند و به دنبال آن شناخت و متناسب با آن ترانه خواندند و ضرب لمثل گفتند. آن-ها توانستند در ارتقای سلامت جسم خود برای نمونه رفع عفونت یا رفع درد از بدن از گیاهی که در این منطقه رویشگاه آن بود بهره بگیرند. در نتیجه طبق نظر ژولین استیوارد دانش بومی زنان سربندان متأثر از محیط جغرافیایی این منطقه است که به پایداری بوم شناختی منجر شد.