دین پژوهی و کارآمدی

این پژوهش با هدف بررسی مفهوم تعقل بر اساس آیات قرآن با روش تحلیلی- اسنادی انجام شده است. بر اساس آیات قرآن، تعقل از مهم ترین فرایندهای عقلی است که در این پژوهش سه معنا از آن استنباط شده است. در معنای نخست، تعقل همچون نوری است که از درون ساطع می شود. از این لحاظ، تعقل به معنای ارتباط انسان با بعد الهی و معنوی نفس خویش است که ضمن روشنایی بخشیدن به بعد الهی نفس، همچون هاله ای نورانی، کلیت و واقعیت نفس را در بر می گیرد و خواسته های نا مطلوب نفس را کنترل می کند. بعد از آن، تعقل همچون شعاع نوری است که از درون به سوی اشیاء و حوادث می تابد و واقعیت و کلیت آنها را روشن می کند. از این لحاظ در پرتو تعقل است که آیه بودن اشیاء و حوادث و همچین دلالت های ضمنی آنها تبیین می گردد. این مرحله از تعقل، به معنای استدلال است در مرتبه سوم، تعقل همچون آینه ای است که حق را منعکس می کند. این نوع تعقل، بیانگر ارتباط وجودی انسان با اشیاء و پدیده ها است.

بی تردید از سازه های مهم و اساسی در انتقال مفاهیم دینی، کلامی و فلسفی بکارگیری متدها و روشهایی است که با رویکرد نو و جدید عرضه گردد. در این راستا مطالعات بین رشته ای و میان رشته ای می تواند در حوزه های مختلف علوم؛ در عرصه نوآوری ها برای مخاطبان و اهل معرفت با تنوع و دقت و سنجه بیشتر مورد پذیرش واقع شود. چنان که می دانیم منطق جدید یا نمادین یکی از روشهایی است که توانست زبان کیفی را به زبان کمی نزدیک کرده و کج تابی های زبان طبیعی را حل کند. با عنایت به نکته مذکور، در مقاله ی حاضر سعی کرده ایم با رویکرد منطقی به تحلیل آیه ی 22 سوره انبیاء در باب وحدانیت خداوند(علاوه بر فصاحت و بلاغت که خود بیانگر سنجه منطقی است)پرداخته شود و محذورات عقلی و منطقی فرض تعدد خدایان با رویکرد کلامی و منطقی تبیین و مطلوب(وحدانیت خداوند) با عنایت به تحلیل محتوایی و تحلیل ساختاری آیه که با صورت برهان خلف بوده و ناارزی بودن دو گزاره را نشان می دهد( و یک نمونه درست ساخت منطقی و بر اساس اصل تناقض( B& B ) ، اشاره گردد.

مسائل جنسی به طور عام و آموزش جنسی به طور خاص مورد توجه اندیشمندان علوم مختلف بوده است. از سوی دیگر، در مراحل آموزش به طور مطلق، خصوص مراحل سه گانه رشد و تربیت در اسلام، مورد توجه خاص علمای اسلامی قرار گرفته است، اما بررسی عمیق کمتری در این زمینه به چشم می خورد. اما در خصوص مراحل آموزش جنسی در اسلام پیشینه ای یافت نشد. این مقاله با هدف پاسخگویی به مراحل آموزش جنسی در اسلام، بررسی مراحل تعلیم و تربیت و تطبیق آن بر آموزش جنسی و اکتشاف مراحل آموزش جنسی در اسلام را هدف خود قرار داده که با روش کیفی و کتابخانه ای به اکتشاف این امر با تحلیل مفهومی منابع مکتوب روایات مورد نظر پرداخته است. این پژوهش به این نتیجه رسیده است که مراحل آموزش جنسی در تمامی مراحل از لحاظ سنی، از مراحل رشد مصطلح و نیز مراحل رشدی که در روایات ذکر شده است، تبعیت نمی کند و مراحل آموزش جنسی قبل و بعد از ازدواج به جای محدودشدن به سنین خاص، به همان نام مرحله اکتفا می شود. با این وجود، اصول و نکات حاکم بر مراحل سه گانه رشد اسلامی در آموزش جنسی نیز جریان دارد.

یکی از اهداف مهم بعثت پیامبران ایجاد حکومت صالحان بوده و سعادت جامعه نیز در همین راستا قابل تحقق می باشد. اما دشمنان دین با اتکا به قدرت و ثروت خود، پیوسته مانع تحقق اهداف پیامبران شده اند. با توجه به نقشی که ثروت کفار در ایجاد مانع برای اهداف متعالی پیامبران داشته است این سوال مطرح می شود که اندیشه دینی برای مقابله با استکبار اقتصادی طاغوت ها چه برنامه ای طراحی کرده و راهبرد اقتصادی نظام دینی برای حفظ اقتدارش در مقابل دشمنان کدام است؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی و با بهره-گیری از منابع دینی و شواهد تاریخی این فرضیه را بررسی می کند که استقلال اقتصادی در همه ابعاد فردی و سیاسی مورد تأکید اسلام قرار گرفته و همانگونه که ضعف اقتصادی جوامع توحیدی زمینه ساز سلطه دشمنان و مانع دستیابی به برخی اهداف متعالی می باشد توانمندی اقتصادی موجب اقتدار و افزایش نفوذ سیاسی اسلام می گردد. این پژوهش در نهایت بدین نتیجه می رسد که اندیشه دینی برای کسب استقلال و مقابله با فشارهای دشمنان، استقلال مالی و توانمندی اقتصادی جامعه و حکومت اسلامی را از اولویت های مهم خود قرار داده است و تأکیدات رهبر انقلاب بر اقتصاد مقاومتی و جهاد اقتصادی، ریشه در تعالیم دینی و تجارب تاریخی دارد.

دین پژوهی، اگر چه دانشی کهن ولی مطالعه ای رو به گسترش است که هر ساله نتایج، پیامد و یافته های نوینی را پیش رو می نهد و ژرفای عمیق تری را تجربه می کند، به گونه ای که این دست آوردها و نتایج، تفاوت های زیاد و ثانیاً نتایج آن اکثراً، اعتبار علمی کوتاه مدتی داشته و با انتقادات، ردیه ها و نهایتاً اصلاحاتی، دگرگون می شوند. اکنون پرسش مهم آن است که اولاً «چه عوامل و موانعی این گونه کاستی یا تغایرها را دامن می زند؟» و ثانیاً «آیا این موانع و آفات از محققان ریشه می گیرد یا اقتضای عرصه و نوع تحقیق می باشد؟!» مقاله پیش رو، با بررسی شرایط و ویژگی های عرصه تحقیق در ادیان که با نوعی نقد تحلیلی- مصداقی همراه است، موانعی همچون «کمبود منابع لازم برای پژوهش» و «ضعف در روش مطلوب پژوهش» را مربوط به عرصه و نوع تحقیق و «اعتقادات فردی محقق»، «وجود پیش فرض ها» و «عدم درک معنوی موجود در ادیان» را آسیب هایی برخاسته از محققان این عرصه دانسته است و گونه دوم آسیب ها همانند «اعتقادات فردی محقق»، «وجود پیش فرض ها» و همچنین آسیب های نخستین موانع مربوط به «ضعف در روش مطلوب پژوهش»، که از شخصیت، دانش، باورها و پیش فرض های محقق نشأت می-گیرد.

بنیان سیاست گذاری عمومی در غرب بر اساس سنت لیبرالیسم است و به دین به دلیل وجود دولت های سکولار و غیر دینی اهمیت داده نمی شود و دین در سیاست گذاری غائب است؛ اما با ورود این رشته به کشورهایی که دولت ها و جوامعی دینی دارند، بالاخص، ایران، لزوم پرداختن به عنصر دین در سیاست گذاری ضرورت می یابد. موضوعی که بدان پرداخته نشده و خلا آن باقی و پرداختن بدان هدف این مقاله است. فرضیه پژوهش مقرر می دارد که دین نیز می تواند به عنوان یک عامل موثر در عرصه سیاست گذاری عمومی ظاهر شده و در موفقیت و عدم موفقیت سیاست ها نقش آفرینی نماید. برای اثبات مدعا، از نظریه انتخاب عقلائی نوین استفاده شده و با بکارگیری روش کیفی در تحلیل تاثیر دین بر فرایند سیاست گذاری؛ با مطاله کتب و مقالات علمی به این مهم پرداخته شده است. یافته های پژوهش از اثرگذاری مثبت و در برخی موارد منفی بر سیاست ها، بسته به میزان توجه و دخالت دادت عامل دین توسط سیاست گذاران حکایت دارد. نتیجه پژوهش بر ضرورت توجه سیاستگذارن به این عامل مهم در راستای مبانی نظری تحقیق برای کسب موفقیت و مطلوبیت بیشتر در سیاست گذاری عمومی تاکید دارد.