International Multidisciplinary Journal of Pure Life (IMJPL)

قد لا یکون لموضوع من الأهمیه على مر الزمان مثل ما للحوار من أهمیه، تتضاعف تلک الأهمیه فی زماننا الحاضر، فقد کثرت وسائل الاتصال وبرامج الحوار حتى عجّت بها القنوات الفضائیه وما تبثّه هذه القنوات من الغث والسمین، ومن أفکار ضاله وعقائد منحرفه، لا تؤثر على أبنائنا- شئنا أم أبینا- فقط، بل تحرق الأخضر والیابس فی مجتمعاتنا أیضاً بما تغذیه من مشاعر العداء والتفرقه. وبالمقابل، فإن الحوار یبقى الوسیله الأهم لمقابله تلک الهجمات الضاله من جهه، ونشر الهدایه ونور الحق من جهه أخرى، إلا أن ذلک بشرطها وشروطها -کما یقولون- کما هو الحال فی أی عمل علمی یراد به أن یکون قائماً على أسس فنیه صحیحه؛ لکی یؤتی أکله ویوصل إلى ما أعد له من أهداف وغایات، وهنا یأتی البحث فی أدب الحوار وفی ضرورته القصوى، فنحن ولله الحمد لدینا ثروه ثقافیه وفکریه وعقائدیه واجتماعیه وسیاسیه عظیمه قائمه على أسس ثقافیه إسلامیه منطقیه وأخلاقیه صحیحه، متمثله بالقرآن الکریم والعتره الطاهره علیهم السلام، فهم مدرستنا وملاذنا فی هذه الحیاه الملیئه بالأمواج العاتیه التی تعصف بالإسلام من کل الجهات، فعلینا أن نقتدی بهم ونتسلح بفکرهم وثقافتهم فی مواجهه الطرف المقابل؛ من أجل الوصول إلى الحقیقه بطریقه فنیه صحیحه هادئه موضوعیه قائمه على أسس الحوار وآدابه الصحیحه وبالأدله والبراهین الواضحه، قال الله تعالى: وَج ادلْهُم بالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ [النحل/ 125]. وأما منهج التحقیق الذی اخترناه فی هذه المقاله، فهو المنهج التوصیفی التحلیلی المرکب، وهو المنهج المتبع فی أکثر الدراسات الإسلامیه والإنسانیه بصوره عامه. وأما أهم النتائج التی توصلنا إلیها من خلال البحث والتحقیق فی هذه المقاله ما یلی: 1 الحوار هو العنصر الاساسی فی أی تفاعل معلوماتی حتى لو کان هذا التفاعل بین شخصین لا أکثر. 2 وبناء على الحقیقه السابقه، یتبین ما للحوار من أهمیه فی تبادل المعلومات وبناء الفکر والحضاره. 3 وللأهمیه القصوى التی یتمتع بها الحوار، لابد أن یکون هناک قواعد وضوابط خاصه تحکم ذلک العنصر بحیث یعطی أکله ویوصل إلى الأهداف المتوخاه منه. 4 إن خیر ما یُستقى منه أسس الحوار وآدابه هو الثقافه الإسلامیه المتمثله بالقران الکریم وعِدله؛ أقصد أهل البیت علیهم السلام. 5 أهم أسس الحوار فی الثقافه الإسلامیه هی: الإخلاص والاحترام والموضوعیه.

الإسراف مفهوماً عاماً ذکره القرآن فیما یقارب 23 مورداً، کلها تفید أنه مذموم بکل أشکاله لا سیما فی الموارد المحرمه، کما قال الله تعالى: إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ [غافر/ 29]، وقوله تعالى: کَذَلِکَ یُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتَابٌ [المؤمن/ 35]، وقوله تعالى: وَأَهْلَکْنَا الْمُسْرِفِینَ [الأنبیاء/ 10]، وغیرها من الشواهد القرآنیه، وفی مقالتی هذه أود الترکیز على الإسراف الذی یحصل فی المأکل والمشرب، خاصه وذلک من منظور القران والسنه المطهره، وکیف یجب أن یکون الاعتدال فیهما؛ لأن فی الإسراف بهما آثار جمه بینته السنه المطهره، وأقرها العلم الحدیث الیوم حتى نصل إلى نتیجه أن کل ما رسم من قواعد عامه فی هذین الثقلین (القرآن و العتره) أصبح العلم الحدیث الیوم وبعد مئات السنین یکشفها الواحده تلو الأخرى. فهذه هی عظمه دیننا وشمولیته لکل مفاصل الحیاه، فنحمد الله تعالى أن هدانا لذلک وما کنا لنهتدی لولا إن هدانا الله.

در این مقاله آداب گفتگو از نگاه قران کریم و پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. اهمیت گفتگو و جایگاه آن در قرآن کریم با تأکید بر فطری بودن، انواع گفتگو و سپس آفات گفتگو از دیگر محورهایی بود که در ادامه بررسی شد. اهمیت این مقاله، یافتن پاسخی برای پرسش های طرح شده بود؛ این که: چرا گاهی در محاوره و گفتگوهای مان با دیگران دچار مشکل می شویم؟ آداب صحیح و قواعد درست کدام است؟ قرآن کریم در این زمینه چه اصولی را عنوان می کند؟ پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) چه روش عملی را به کار می بردند؟ و این که آفات و آسیب های گفتگو چیست؟از جمله نتایجی که در این تحقیق حاصل شد، این که: آدابی همچون حسن گفتار، حق گویی، خوش خلقی، ملایمت، تواضع، نیکوکاری به خانواده و مردم و مستمندان، و دوری از بدگویی و صدای بلند و... از آیات الهی و سخنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) ذکر می شود. در مناظره رفتارهایی همچون گوش دادن به مدّعای مخاطب و انتخاب بهترین سخن، دوری از جدال، به نرمی سخن گفتن، دوری از پرخاش و... نیکو محسوب می گردد. در آفات گفتگو نیز بیهوده گویی، پرگویی، چاپلوسی، غیبت، خشم و... را در قرآن کریم و سخنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) مورد ذم درمی یابیم. نتیجه نهایی آن که برای رسیدن به یک گفتگوی صمیمانه، مؤثر و دلنشین بایستی از قواعد ذکر شده پیروی کرده و از آفات شمرده شده نیز دوری کنیم.

کار یکی از مقوله های اساسی در فرهنگ جامعه انسانی است. کار از نظر لغوی به معنای فعل و عمل و کردار انسان است. در اصطلاح- کار- هر فعالیتی است که باعث می شود تغییر در ارزش کالا یا ارائه خدمتی به وجود آید و جهت آن رسیدن به هدفی است. با نگاهی به سیره معصومین علیهم السلام در می یابیم که تلاش و پرداختن به فعالیت های اقتصادی از برجسته ترین ویژگی های آن بزرگواران است. معصومین علیهم السلام نه تنها مردم را به کار و فعالیت دعوت می کردند، بلکه اسوه هاى عملى کار و تلاش بودند. بیکاری و تنبلی در دین اسلام امری نکوهیده است. بیکاری نه تنها ضربه اقتصادی به فرد و جامعه می زند، بلکه ضرر و خطر بزرگ تر آن، آسیب های روحی و روانی است. یکى از ملاک ها و معیارهاى اسلامی پیرامون کار و شغل، داشتن آگاهى و شناخت لازم از کار است. در اسلام نه تنها کار و تلاش جایگاه بلندی دارد، بلکه تلاش برای کارآفرینی نیز عمل نیک و پسندیده ای است. در دین مبین اسلام فواید فراوانی برای کار برشمرده شده که برخی از آنها عبارتند از: احساس لذت، عزت نفس و کرامت نفس، تمرکز قوه خیال، تندرستی و کسب نورانیت و رضوان الهی. از دیدگاه اسلام در کار و فعالیت باید جانب اعتدال را رعایت کرد و دچار افراط و تفریط نشد. از دیدگاه این دین الهی، وجدان کاری یکی از مسایل مهم در انجام کار است، یک شخصِ عاِمل بدون تعهد، یک عامل خوب نیست. هر کدام از زن و مرد می توانند کار کنند و حاصل دست رنج آن ها متعلق به خود آن هاست؛ البته زنان باید از اختلاط با مردان بپرهیزند. دین اسلام برای کار و کارگری مقام و جایگاه بالایی قائل بودند. یکی از مسایل مورد توجه اسلام، رعایت حق کارگر است. تأمین اجتماعی کارگران نیز مورد توجه بزرگان دین اسلام است. از دیدگاه اسلام کسی که در جامعه تلاش و کوشش می کند، باید آینده اش تأمین باشد و با از کار افتادگی نباید از معیشت خود ساقط شود. در نگاه اسلامی هر درآمدی حلال نیست بلکه در آمدی حلال است که به حقوق الهی و انسانی ضربه نزند. در این مقاله تلاش شد تبیینی از مسایل مورد اشاره انجام شود.