آمایش سرزمین

انقلاب صنعتی، استعمار و رواج الگوهای توسعه برون زا و به تبع آنها مهاجرت های گسترده از روستاها به شهرها و تمرکزگرایی در سده اخیر باعث به وجود آمدن الگوی توزیع نامتعادل جمعیتی در گستره سرزمینی ایران گردیده است. در این میان علاوه بر مناطقی که نابرابری های محیطی و منابع تولید خود عامل افزاینده نابرابری فضایی توزیع جمعیت محسوب می شود. این عدم تعادل در مناطق با تعادل اقلیم و منابع تولید مانند منطقه آذربایجان نیز به چشم می خورد. هدف مقاله حاضر بررسی چنین نابرابری هایی در نظام شهری منطقه است. روش مورد استفاده در این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده است و هم چنین ابزارگردآوری داده ها کتابخانه ای است. در این راستا، از سه دسته شاخص نخست شهری، رتبه اندازه و عدم تمرکز استفاده شده است و داده های آماری سال های 1335 تا 1385 در این زمینه ارزیابی گردیده است. نتایج به دست آمده حاکی از عدم تعادل، تمرکز و وجود پدیده نخست شهری در نظام شهری منطقه می باشد که در طول دوره در اغلب شاخص ها روند کاهشی داشته و به سمت تعادل پیش می رود، به طوری که شاخص نخست شهری از 414 /0 به 295 /0 رسیده است و نشان دهنده کاهش نخست شهری در منطقه می باشد و شاخص عدم تمرکز هندرسون از 98 /4 به 44 /8 رسیده است، این شاخص نشان می دهد که از میزان تمرکز در منطقه به شدت کاسته شده است

امروزه کاربری های نامناسب اراضی و بهره برداری بی رویه و غیر اصولی از منابع آب، خاک و پوشش گیاهی، عرصه های وسیعی از کشور را در معرض بیابان زایی و تخریب اراضی قرار داده است. لذا مقابله با این وضیعت نیازمند یک برنامه جامع استفاده از سرزمین(آب و زمین) و متناسب با توان محیط می باشد. منطقه مورد مطالعه بخش پاتم جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران می باشد که به جنگل خیرود موسوم است. طی این تحقیق نقشه نهایی واحدهای محیط زیستی به دست آمد که در این نقشه کلیه ویژگی های پایدار اکوسیستم از هر واحد مجاور خود متفاوت است. در ادامه کار، اطلاعات منابع ناپایدار اکوسیستم نیز تهیه گردید و تعیین کاربری با استفاده از روش کیفی و با استخراج مدل ویژه از مدل های مخدوم انجام گردید. نتایج حاصل از این تحقیق مشخص نمود که این بخش از جنگل با توجه به مقیاس کار (1:10000) قابلیت مدیریت جهت تولید چوب، حمایت و تفرج گسترده را دارا می باشد. جهت حرکت به سوی توسعه پایدار و تامین نیازها و انتظارات گوناگون جامعه از منابع طبیعی، مدیریت جنگل ها را باید به سمت استفاده چند منظوره و با توجه به توان اکولوژیکی منطقه سوق داد.

الگوی نامناسب استفاده از سرزمین و تغییرات شدید در کاربری زمین باعث پیدایش بحران های محیط زیستی در سرزمین شده است. بنابراین لازم است که هر گونه برنامه ریزی در خصوص استقرار فعالیت های مختلف با نگرش به استعداد و قابلیت های سرزمین و با تفکر آمایشی صورت گیرد. در این مطالعه به ارزیابی توان اکولوژیک و مکان یابی کاربری ها در حوضه آبخیز بابل رود در استان مازندران پرداخته می شود. برای این منظور لایه ها و داده های لازم جمع آوری شده و سپس با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی و در محیط GIS ابتدا توان اکولوژیکی حوضه برای هر کدام از کاربری-های جنگل داری، کشاورزی، مرتع داری، اکوتوریسم، توسعه شهری، روستایی و صنعتی و حفاظتی و حمایتی ارزیابی گردیده و سپس با توجه به مطالعات اجتماعی اقتصادی حوضه، نقشه آمایش سرزمین منطقه تهیه شده که براساس آن 28 /73 درصد به کاربری جنگل داری، 53 /5 درصد به تفرج متمرکز، 01 /13 درصد به تفرج گسترده، 87 /6 درصد به کشاورزی و 31 /1 درصد به حفاظتی و حمایتی اختصاص یافت

این مطالعه با هدف ارزیابی توان تفرجی پارک جنگی سرخه حصار با تکیه بر کلیه فاکتورهای موثر در تفرج انجام گرفت. ابتدا با استفاده از مدل مرسول کاربری توریسم و با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مناطق مناسب برای استفاده تفرجی( از نظر شاخص های اکولوژیکی) به دو شکل متمرکز و گسترده و درجات مختلف آنها در پارک جنگی سرخه حصار شناسایی شد. نتایج نشان داد که 223 /297 هکتار از سطح پارک توان تفرج گسترده طبقه 1، 465 /86 هکتار توان تفرج گسترده طبقه 2، 126 /1 هکتار توان تفرج متمرکز طبقه 1 و 417 /137 هکتار توان تفرج متمرکز طبقه 2 را داشته و 212 /16 هکتار از سطح پارک حفاظتی است. در مرحله بعد با بررسی های مختلف میدانی مشخص شد که یکی از مشکلاتی که سبب افزایش ناهنجاری در طبیعت پارک شده است، عدم توجه به کلیه عوامل اساسی موثر در تعیین قابلیت تفرجی پارک می باشد. بنابراین با مراجعه به عرصه نقاط مربوط به منابع آبی، امکانات و تسهیلات پارک، راههای دسترسی و جاذبه های توریستی پارک با GPS برداشت شده و این فاکتورهای غیراکولوژیک به عنوان لایه های اطلاعاتی مثبت با نقشه توان تفرجی اولیه روی هم گذاری شده و نقشه نهایی توان تفرجی پارک بر اساس این عوامل بدست آمد. نتایج نهایی این تحقیق نشان داد که روش متداول با وجود کارآیی بسیار بدلیل در نظر نگرفتن کلیه عوامل موثر در تفرج نیاز به وارد کردن لایه های اطلاعاتی دیگری (مانند منابع آبی و امکانات تفریحی) به جز عوامل اکولوژیکی دارد

این مقاله سعی بر آن دارد تا با دست یابی به شناختی کامل از اهداف منطقه ای ایجاد شهرهای جدید و بسط مفهوم تعادل منطقه ای، جایگاه این شهرها به ویژه شهر جدید اندیشه را در تعادل بخشی به فضای سکونت و اشتغال منطقه ای، مورد بررسی قرار دهد. برای گردآوری داده ها از روش های مطالعه کتابخانه ای، مراجعه به داده های آماری و ماتریس دستیابی به اهداف، استفاده و این داده ها با بهره گیری از روش های مقطعی و triangulation (روش های چند گانه یا سه سو سازی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل بیان می دارد که شهر جدید اندیشه به واسطه جذب بخشی از سرریز جمعیت مادر شهرهای منطقه و تامین اشتغال ساکنان خود و حوزه شهری پیرامون ، به سهم خود بیش ترین تاثیر مثبت را در تعادل بخشی به فضای سکونت و اشتغال منطقه ای به شکل برنامه ریزی شده، داشته است

در این مقاله، فرآیند تکوین نظام شهرسازی و برنامه ریزی فضایی در کشور فرانسه مورد بررسی قرار می گیرد. سابقه و رویکرد برنامه ریزی فضایی در فرانسه، این کشور را در زمره پیشگامان امر برنامه ریزی در مقیاس های متنوع محلی، شهری و منطقه ای قرار می دهد. نگاهی که به ویژه در دهه های اخیر به برنامه ریزی توسعه کالبدی- فضایی، و نیز پایش اثرات توسعه ای در این کشور وجود داشته، نشان دهنده نوعی سیر تکوین و تکامل است. در همین حال، عصاره رهیافت دو سطحی در برنامه ریزی که توسعه را در لایه راهبردی تعریف و در لایه اجرایی معنا می کند، موجب گردیده تا فرانسه به موفقیتی قابل قبول در دست یابی به اهداف توسعه ای و در همین حال حفاظت از اراضی طبیعی دست یابد. در پهنه های درون شهری نیز، با روی کار آمدن قانون «همبستگی و نوسازی شهری»، بازتعریفی در مفهوم برنامه ریزی کاربری اراضی به وقوع پیوسته و سازوکار تهیه و بازنگری «طرح های محلی شهرسازی» در یکپارچه سازی فرآیند شهرسازی نقشی موثر ایفا نموده است

انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی سدها با تصویب الگوی ارزیابی اثرات زیست محیطی توسط کمیته توسعه پایدار در سال 1376 آغاز گردیده و با این وجود، تاکنون این گزارش ها با کیفیت های متفاوتی تهیه شده و عموما جامعیت لازم را دارا نمی باشند . بسیاری از سدهای کشور هم اکنون با وجود دارا بودن گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی ، معضلات عمده ای را بر محیط زیست خود تحمیل می نمایند. در این مطالعه به ارزیابی اثرات زیست محیطی احداث سد زابل(چاه نیمه چهارم) به روش ماتریس لئوپولد پرداخته شده است. نتایج مطالعه نشان داد ، مجموع ارزش های طرح ، 632 امتیاز مثبت و 524 امتیاز منفی می باشد. بنابراین طرح احداث چاه نیمه چهارم با وجود اثرات منفی ، تاثیرات مثبت بیش تری بر محیط اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی منطقه دارد و در صورت مدیریت صحیح منابع آب تاثیرات مثبتی را بر رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه موجب می گردد. لذا اجرای این طرح بلامانع می باشد