۱.
سرمقاله به مناسبت برگزاری هفتمین نکوداشت بانوان قرآن پژوه نوشته شده و در آن به پیشینه تاسیس مرکز بانوان قرآن پژوه موسسه معارف اسلامی امام رضا (ع) و فعالیت های گوناگون آن در طول هفت سال گذشته اشاره شده است. سپس به نشریات قرآنی و ویژه نامه های مقالات بانوان اشارت رفته و در خاتمه به ویژه نامه های قرآنی چهارده معصوم پرداخته شده است.
۲.
یکی ازموهبت های الهی«قرآنکریم»کتاب آسمانی مامسلمانان است که راهنمای انسان به سوی حقیقت وسعادت می باشد.اضطراب چیست؟حالتی نامطبوع همراه باانتظاری نامطمئن ازرخ دادموضوعی زیان آوراست باعث اختلال در یادگیری وایجادخطاهای بیشترمی شود،همچنین موجب ضعف وکاهش حافظه می شود.
ازجمله روش های کاهش اضطراب«تن آرامی» و «موسیقی درمانی»نام دارد.
بی شک یکی ازصداهای بسیار دلنشین آوای قرآن است که بعدازشنیدن آن گویی انسان تازه متولدشده واحساس سبکی،سرزندگی ورهایی ازقیدوبندهای مادی در او پدیدار می شود.هراس ونگرانی راازدلمی زداید و درفرد شنونده ایجادآرامش می کند.واین همان ذکرمعروف درآیه : الابذکرالله تطمئن القلوب می باشد. که در این مقاله به بحث پیرامون آن پرداخته شده است.
۳.
درخت صورت مثالی و نماد تطور و نو شدگی است.رشد مداوم نباتات نشانه تجدید حیات ادواری و یادآور اسطوره بازگشت جاودانه به اصلی واحد است.از این رو قرآن کریم به عنوان کلام الهی یگانه یزدان و الهام بخش اندیشمندان و هنرمندان،بارها و بارها از واژه درخت و انواع مختلف آن مانند طوبی،خرما، زیتون،انار،انجیر و…نام برده است.همچنین واژه«شجر»که در قرآن به معنای درخت به کار رفته،حاوی مفاهیم و جایگاه های متنوع و شگفت انگیزی است. کلمه شجر در مجموع 27مرتبه در آیات قرآن به کار رفته،کلمات و عبارات دیگری نیز درباره درخت مورد استفاده قرار گرفته اند که هر یک بیان کننده یکی از صفات و ویژگی های آن می باشند.این مقاله با هدف بررسی جایگاه درخت در قرآن، مفاهیم و تعابیر مختلف آن و همچنین بررسی موارد استفاده آن در قرآن کریم تنظیم شده است.لذا در ابتدا به اشاراتی که در سوره های قرآن به کلمه«درخت»و مشتقات آن شده است،پرداخته می شود.سپس تعابیر و موارد استفاده مختلف این واژه مورد بررسی قرار می گیرد.در نهایت چنین نتیجه می شود که نه تنها وجود درختان درادیان باستانی ملل مختلف از اهمیت والایی برخوردار بوده،بلکه در دین اسلام نیز جایگاه مهمی داشته است،به نحوی که تجلی قدسی آن به گونه های متنوع در آیه های قرآن کریم به دیده می آید.
۴.
دنیابس عجیب است وشگرف وزیبایی های خاصی رابه تصویرکشانده است تصاویری الوان ورنگارنگ وبس کامل. برخی ازاین زیبائیهاکه بدون شک یادآورخدای متعال هستندبعضی ازاوقات معجزه می نمایند یکی ازاین معجزات عالم گیرکه قرنهاست ذهن بشر رابه خودمعطوف کرده قرآن مجیداست.
ازهمان ابتدای گشایش این معجزه بصری وکتبی حروفی به ظاهرکوچک ولی بس پرمعنا،باشکوه وعظیم جلب توجه می نمایند.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین (بقره،2/1 ـ 2)
سالهاست که اسرارقرآن کریم کماکان ناشناخته باقی مانده اند و ازآن جمله هم (الم) واین حروف مقطعه هستند. که در این مقاله به تفصیل درباره آن سخن گفته ایم.
۵.
نوشتار حاضر برای شناخت چگونگی چینش اجزاء ساختار ظاهری قرآن یعنی کلمات،جُمَل،آیات و سوره ها شکل گرفته است؛تا با بررسی دقیق نقلی و عقلی به حقیقت این چینش دست یابد چرا که این مساله به عنوان بستر بعضی از مباحث علوم قرآنی هم چون«تناسب آیات و سُوَر»و«تحریف ناپذیری قرآن»مطرح است. در گام اول،معناشناسی«آیه»و«سوره»به عنوان اجزای اصلی ساختار ظاهری قرآن مطرح گردیده است و سپس به مساله«نزول تدریجی قرآن»پرداخته شد که در حقیقت زیر بنای نوشتار ماست چرا که نزول تدریجی قرآن است که لازم می نماید شخص یا اشخاص به سامان بندی ساختمان ظاهری قرآن بپردازند.و در ادامه به طور مجزا به بررسی چینش جملات،آیات و سوره ها در قرآن کریم پرداختیم. پس از بررسی های انجام شده حاصل گردید که چینش همه اجزای قرآن اعم از کلمات جُمَل و آیات و سُوَر به طور کامل با توقیفی از جانب خداوند صورت گرفته و هیچ گونه دخالت بشری در چینش وجود نداشته است. کلید واژه ها:ساختار ظاهری قرآن،آیه،سوره،نزول تدریجی،چینش آیات و سوره ها،توقیفیت،اجتهادی.
۶.
از جمله امور مربوط به قیامت که انبیاء الهی از آن خبر داده اند،مسئله معاد و رستاخیر می باشد.بنابه فرمایش ائمه معصومین(ع)قیامت روزی است که خداوند همه انسانهای گذشته و آینده را برای رسیدگی دقیق حساب و رسیدن به پاداش اعمال،گرد هم می آورد. موضوع این تحقیق نیز در همین زمینه بوده،که تحت عنوان»فرهنگ اصطلاحات معاد از دیدگاه قرآن و حدیث«فراهم آمده است و نگارنده کوشیده تا این موضوع را در پرتو آیات قرآنی با استفاده از کتب لغوی و حدیثی و تفسیری معتبر در حد توان و امکان مورد پژوهش قرار دهد.در این تحقیق سعی شده در هر فصل چندین لغت با مفهوم معاد مورد بررسی قرار گیرد.شیوه نگارنده بدین صورت بوده که ابتدا در هر فصل کلمه با حرفِ مورد نظر و مشتقات و معانی آن در قرآن و سپس در غیر آن مورد پژوهش قرار گرفته است.
۷.
قول صرفه اگر چه اکنون در میان عالمان مسلمان طرفداری ندارد،اما این نظریه در دوران سید مرتضی چنان شایع بوده که او درباره آن کتابی ارزشمند با عنوان«الموضح عن جهه اعجاز القرآن»،نگاشت.وی در این کتاب ضمن دفاع از عقیده خاص خود درباب اعجاز قرآن( صرفه )به فصاحت برتر قرآن اشاره نموده و سر آمدی قرآن را نسبت به کلام عرب از نظر فصاحت رد نمی کند،اما معتقد است این برتری در حدی نیست که بتوان آن را وجه اعجاز قرآن دانست.همچنین وی نظم قرآن را در میان عرب نظمی بی سابقه خوانده اما آن را نیز به تنهایی وجه اعجاز قرآن بر نمی شمرد،بلکه فصاحت و نظم قرآن را توامان وجه اعجاز و موضوع تحدی قرآن معرفی می نماید.سید مر تضی فصاحت و نظم قرآن راغیر قابل تقلید ندانسته و ارائه کلامی نزدیک یا شبیه به قرآن را خارج از توان عرب نمی داند،بنابراین جهت اعجاز را همان صرفه می داند یعنی خداوند علوم لازم را در اختیار کسانی که قصد معارضه با قرآن را دارند،قرار نمی دهد و آنان را در آن حال ناتوان می سازد.
۸.
ملاحظه روایاتی که از قتاده در لابه لای کتاب های تفسیر وعلوم قرآن به دست آمده است.دیدگاه های قتاده را درباره برخی ازعلوم قرآن منعکس می سازد مثل 1.ناسخ ومنسوخ 2.محکم ومتشابه 3.اختلاف قراءات4.حروف مقطعه 5.امثال قرآن 6.سوگند7.مکی ومدنی8.الفاظ غریب9.تقدیم وتاخیر 10.قصص 11.مبهمات 12.لهجه قرآن 13.علم الغات 14.آیات الاحکام. مثلا یکی از مباحث مهم وگسترده علوم قرآنی نزد قتاده نسخ در قرآن است که از مسائل بحث انگیزبشمار می رود که مدرسه بصره عاملی در جهت پیشرفت قتاده در زمینه مفهوم نسخ بوده وهمین موجب تآلیف کتابی مستقل از ایشان شده است. همچنین قتاده در خصوص محکم ومتشابه محکم را ناسخی می داند که به حلال وحرام آن می توان عمل کرد ومتشابه،را منسوخی می داند که نمی توان به آن عمل کرد وفقط باید به آن ایمان داشت.و درباره حقیقت حروف مقطعه هم،این حروف را اسامی قرآن می داند و در خصوص قصص قرآن،تفسیر قتاده کمی به اسراییلیات آلوده شده است. ضرورت بحث در این علوم قرآنی از آن جهت است که تا قرآن کاملا شناخته نشود و ثابت نگردد که کلام الهی است پی جور شدن محتوای آن موردی ندارد. بنابراین هریک از مسایل علوم قرآنی در جای خود نقش مهمی در بهره گیری از محتوای قرآن ایفا می کند.
۹.
درباره این بانوی قرآنی تاکنون مقالات زیادی نوشته شده است ولکن در این مقاله کوتاه ما نگاهی گذرا به زندگی علمی و فعالیت های قرآنی ایشان داریم که از او چهره ای ماندگار بر جای گذاشته و سپس در خاتمه به معرفی آثار قرآنی خانم صفارزاده پرداخته ایم. زنده یادخانم دکترطاهره صفارزاده ازخادمین قرآن کریم که عمری را در راه تعلیم و تعلم سپری نمود.
۱۰.
صحیح ترین روش در روش های تفسیری،تفسیر قرآن به قرآن است که از زمان ائمه(ع)مورد توجه بوده و بعد از ایشان نیز طرفداران بسیاری داشته است. اینکه بعضی از مفسران این روش را دنبال کرده اند و تفسیرهایشان چه ویژگی هایی داشته است مورد بررسی قرار گرفته اما مقایسه بین دو تفسیر با بررسی وجه تشابه و اختلاف کمتر دیده شده است.بنابراین این سوال مطرح می شود که بین دو روش تفسیری مشابه،اختلاف دیده می شود یا نه و اگر اختلافی هست ریشه آن در کجاست؟ در این تحقیق به مقایسه دو تفسیر»المیزان«و»الفرقان«پرداخته شده است که هر دو از روش قرآن به قرآن استفاده کرده اند،اما در آنها اختلافاتی دیده می شود. به عنوان مثال در مواردی مثل سیاق این دو تفسیر کاملا در مقابل هم قرار گرفته اند. برای روشن تر شدن مطالب از سبک الفرقان به نظرات جدید و نادر مفسر در زمینه فقه الاحکام پرداخته شده و در مورد سبک المیزان به بررسی ویژگی های مهم تفسیر و استفاده از سیاق به عنوان ابزار کار تفسیر قرآن به قرآن اشاره شده است. روش تحقیق بر اساس جمع آوری اطلاعات ،روش مطالعه ای اسنادی و کتابخانه ای است و ضمن مراجعه به دو کتاب تفسیر به کتابهای دیگر مراجعه شده است. یکی از دستاوردهای تحقیق این است که نویسنده الفرقان روایت قوی مخالف با ظواهر قرآن را قبول ندارد و طبق مبناهای خود حکم های شاذ و نادری را ارائه کرده،اما علامه طباطبایی(ره)روایات قوی را در تفسیر می پذیرد و هرگز در صدد نفی از روش و اعتبار قول معصوم(ع)در زمینه تفسیر نبوده است.
۱۱.
تفسیرماثور از کهن ترین گونه های تفسیری است که برای توضیح و تبیین آیات الهی شکل گرفته است و تفسیر البرهان ازجمله مهم ترین تفاسیر روایی شیعه می باشد که توسط سید هاشم بحرانی در نیمه اول قرن یازدهم، تالیف شده است. این تفسیر شامل همه سُور قرآن بوده و روایات منقول از ائمه اطهار(ع) بدون اظهار نظری از مؤلف گردآوری شده است.انگیزه مؤلف،نشان دادن شان والای اهل بیت(ع) بوده و لذا منبع مهمی برای استفاده از علوم اهل بیت به شمارمی رود. در این مقاله تلاش شده است تا باگزارشی از محتوای تفسیر البرهان،امتیازات و کاستی های کتاب بیان شده و روش علامه بحرانی تا حدودی روشن گردد. واژه های کلیدی:تفسیر،روایت،بحرانی،روش شناسی.
۱۲.
در تناسب آیه اکمال با صدر و ذیل خود، نظرات مفسران، خود را در دو دوره های زمانی مختلف نشان می دهد.در دوره نخست که از قرن 6 تا 14 می باشد.اکثر مفسران معتقدند که این قسمت از آیه که معروف به آیه اکمال است جمله معترضه می باشد که به دلیل اهمیت خاص آن موضوع،لابلای امور دیگر مطرح شده زیرا این کار آشنای ذهن عرب آن روز بوده است.بعد از قرن چهار وجوه متفاوتی در تناسب آیه مطرح می شود که این نظرات ریشه در اعتقاد مفسران در توقیفی یا اجتهادی بودن جمع قرآن دارد و به شرح زیر می باشد: ـ کسانی از آنها معتقدند،این آیه یا به دلیل مخالفت و دشمنی با علی(ع) و از روی عناد لابلای محرمات گنجانده شده و یا اینکه بدون غرض شخصی،از باب وضع شی ء در غیر محل خود بوده است. ـ مفسرانی معتقدند،جمع قرآن توقیفی بوده و تناسب را مطرح شدن آیه در بین عقود مختلف می دانند،زیرا عقود دینی بنای واحدی است که مسلمانان باید به تمامی آن ها پایبند باشند. البته برخی از این مفسران بدون توجه به سیاق،مناسبت را در محافظت آیه از دستبرد نا اهلان جستجو کرده اند. از سیاق آیه مورد بحث و سایر آیات سوره مائده به این نتیجه می رسیم که خداوند آیه اکمال را بدین گونه تنظیم کرده تا مردم همیشه یاد پیمان ولایت افتاده و برآن متعهد بمانند و بدانند که در صورت شکستن پیمان دچار گمراهی های اقوام گذشته می شوند که در اثر پیمان شکنی بدانها گرفتار شدند.
۱۳.
هرمنوتیک می کوشدمارابر موقعیت هرمنوتیکی خود آگاه کند.این تلاش خود دریک موقعیتِ هرمنوتیکی صورت می گیرد بنابراین حاصل محدودی دارد.ما نه آگاه مطلق بلکه آگاه تر می شویم. کلید واژه ها:هرمنوتیک،تفسیر،دور هرمنوتیک،وظیفه هرمنوتیک.
۱۴.
تمسک به قرآن و دین باوری به زندگی انسان ها معنا می دهد و این موجب آرامش بخشی بسیاری از حوادث و رویدادها در جهان هستی است،که از این طریق به انسان آرامش روانی دست می دهد.قرآن روش های چندی در روان درمانی پیش گرفته است که مهم ترین آنها ایجاد تعدیل یا تغییر در شخصیت و رفتار است.هدف اساسی روان درمانی را تغییر نوع تفکرات بیماران روانی درباره خود، هستی،مردم و زندگی،مشکلات و اهداف زندگی دانسته اند.در قرآن توصیف شخصیت انسان و خصوصیات عمومی آن که باعث تمایز انسان از دیگر آفریده ها می شود،آمده است.همچنین قرآن می کوشد تا میان انگیزه های متنوع و متعدد تعادل ایجاد کرده و انسان را از اضطراب و درگیری های روانی رهایی دهد.قرآن همه انگیزه ها را می پذیرد و آن را به عنوان غرایز یا فطرت مورد توجه قرار می دهد.از این رو خداوند بیان درمان و نسخه شفابخش خویش ذکر خدا را درمان نهایی هرگونه اضطرابی می داند سپس با بیان آموزه ها و دستورهایی می کوشد تا انسان با به کارگیری آنها توازن و تعادل شخصیتی را در خود ایجاد نماید.که در این مقاله به برخی از آنها شیوه های درمانی قرآن می پردازیم.
۱۵.
ادگار مورَن (به فرانسوی:Edgar Morin) فیلسوف و جامعه شناس فرانسوی است.وی در 1921 در پاریس با نام اصلی«ادگار ناهوم»زاده شد.او رگه های یهودی ـ اسپانیایی) دارد و به خاطر تنوع کارهایش شهرت دارد،چندان که علاقه مندی های مختلفی در کارهایش دیده می شود و به مرزهای مرسوم در نظام های دانشگاهی بی اعتنا است.کارهای معرفت شناختی او انقلابی اند،زیرا کوشیده تا مثلث ارتباطِ ایدئولوژی ـ سیاست ـ علم را از طریق آن چه«پیچیدگی»می نامد،بازاندیشی کند.منظور از«پیچیده»معنی مخالف ساده نیست،بلکه مقصود یک«روش»ست که به«راز و رمز»جهان با دانستن این که«امر ساده همواره فقط چیزی است که توسط شخصی ساده شده»،اعتنا می کند. در این مقاله دیدگاه مورن دربارە مسئله شناخت که در کتاب درآمدی براندیشه پیچیده ایشان مطرح شده با آیات قرآنی مقایسه شده است.ابتدا دیدگاه مورن و سپس نظرات قرآن در این مورد مطرح ودر پایان مقایسه و نتیجه گیری شده است.
