درخت حوزه‌های تخصصی

درسیستمهای جهانی بازیابی اطّلاعات، بهره مندی از مهارت جستجو و استفاده از اطّلاعات یکی از اجزای مهم زندگی میباشد. اما علیرغم اهمیت جستجوی اطّلاعات، بسیاری از جستجوگران به شیوة آزمایش و خطا عمل کرده و از روش خاص و ساخت یافته ای جهت جستجوی اطّلاعات استفاده نمیکنند. جستجو با این سبک یا نتیجه ای دربر نداشته یا تعداد مدارک زیاد و نامرتبطی را مورد بازیابی قرار میدهد. برپایه مطالعات انجام شده مقالة حاضر سعی در ارائه یک دید نظامیافته از فرآیند بازیابی اطّلاعات دارد که آن به جستجوگران کمک خواهد کرد تا بتوانند به برنامه ریزی و انجام جستجوهای موفق در راستای برطرف کردن نیازهای اطّلاعاتی خود و استفاده از این سیستمها بپردازند. استفاده از این دید در آموزش جستجوگران و طراحی سیستمهای بازیابی اطّلاعات بسیار حائز اهمیت میباشد.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر شناخت توانایی های کتابداران و زیرساخت های فناوری مورد نیاز برای ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در دانشگاه فردوسی مشهد و پی بردن به کاستی های مربوطه برای راه اندازی این خدمات می باشد. روش و ابزار پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شد. برای این بررسی، از نظرسنجی، مصاحبه و مشاهده استفاده شد. ابزارهای محقق ساخته پژوهش شامل پرسشنامه، مصاحبه ساختاریافته و سیاهه وارسی، بر پایه رهنمودهای ارائه شده توسط انجمن های روسا، ایفلا و همچنین سایر متون مرتبط از جمله پرسشنامه خلاقیت تورنس طراحی شدند. جامعه پژوهش: جامعه پژوهش را کلیه کتابداران شاغل در بخش هایی مانند مرجع، پایان نامه و اطلاع رسانی مرکز اطلاع رسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی و کتابخانه های دانشکده ای (32 نفر) که در زمان انجام پژوهش به ارائه خدمات به کاربران مشغول بودند و همچنین یکی از مسئولان آن مرکز تشکیل داد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد در حالی که تمامی کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد ارائه خدمات مرجع الکترونیکی به کاربران را ضروری می دانند، ولی در حد مطلوبی از این روش ها برای ارائه خدمات استفاده نکرده اند. در این میان، از پست الکترونیکی به بیشترین میزان و چت به کمترین میزان استفاده شده است. در زمینه مهار ت های مورد سنجش، تنها 28% کتابداران معتقدند دارای مهارت های فناوری و نزدیک به 50% بر این باورند که مهارت های جستجو و اطلاع یابی مناسبی در زمینه ارائه خدمات مرجع الکترونیکی دارند. از نظر مهارت های فردی (یعنی خلاقیت، خطرپذیری و ...) بیش از 60% کتابداران خود را دارای مهارت های مناسب دانستند. آموزش ضمن خدمت، برنامه ریزی و نظارت و هدایت کتابداران در استفاده از آموخته ها و امکانات فناوری در ارائه خدمات مرجع از جمله پیشنهادهای پژوهش است.

از میان فناوری های مختلفی که برای آموزش و یادگیری هستند دارای مزایای بسیار زیادی است . این روش یادگیری با وجود داشتن « مبتنی بر وب مزایا، چالش های جدی نیز به همراه دارد . از جمله اینکه در حال حاضر، نظام های آموزش الکترونیکی در سطح زیرساخت از مقیاس پذیری بسیار کمی برخوردارند و این، هزینه های مدیریت منابع را به شدت افزایش می دهد . یکی دیگر از چالش های کلیدی، مسئله بهره وری کارآمد از منابع است . علاوه بر این چالش ها، لازم است هزینه های دیگری را نیز در نظر گرفت که برای ارائه سیستم یادگیری الکترونیکی باید پرداخت شوند، از جمله: هزینه های نگهداری سایت و سیستم های رایانه ای، و هزینه های نصب و پشتیبانی فنی از بسته های نرم افزاری. همان طور که در این مقاله بحث راهکار « آموزش و یادگیری الکترونیکی مبتنی بر مدل های رایانش ابری » ، خواهد شد مناسبی برای پرداختن به مسائل و چالش های مطرح شده است . ما در این مقاله به بررسی و ارزیابی کارایی مدل های رایانش ابری در ارائه سرویس های یادگیری و آموزش الکترونیکی خواهیم پرداخت. به این منظور، پس از معرفی کوتاهی از سرویس های رایانش ابری، مزایای استفاده از آنها را در نظام های یادگیری و آموزش الکترونیکی بررسی می کنیم. سپس بر اساس مدل های رایانش ابری به ارائه و طراحی معماری این نظام ها می پردازیم . در نهایت، با پیاده سازی معماری طراح ی شده، با استفاده از ابزار شبیه سازی کلُدسیم به ارزیابی کارایی سیستم یادگیری الکترونیکی مبتنی بر مدل های رایانش ابری می پردازیم. نتایج آزمایش های انجام گرفته نشان می دهد که به کارگیری راهکار پیشنهادی ضمن افزایش بهره وری و کارایی منابع، نظام را از مقیاس پذیری بسیار بالایی در سرویس دهی برخوردار می سازد.

پس از ارائه برخی خدمات کتابخانه ای بر روی اینترنت، اکنون ارائه خدمات مرجع مجازی در کتابخانه ها و مراکز اطّلاع رسانی مورد توجه قرار گرفته است. تفاوت مهم و بارز این نوع خدمات مرجع با نحوة سنّتی آن، عدم حضور فیزیکی مراجعهکننده در محل میز مرجع میباشد. با بیانی ساده در این نوع خدمات مرجع، مخاطبان میتوانند از طریق پست الکترونیکی و سایر امکانات موجود پرسشهای خود را برای کتابدار مرجع ارسال کنند. در این میان به دو نکته باید توجه شود. یکی ارائه تعریفی مشخص از نقشهای مختلفی که در جریان کار حضور دارند و نحوة تقسیم کار و دیگری توجه کتابخانه ها به این مسئله که در ارائه خدمات مرجع مجازی لازم است از رهنمودهایی که مسائل مختلف از جمله مدیریت، خدمات، کارکنان، زیرساختها و... را دربر گیرد، استفاده شود. مزایا و معایب این نوع خدمات مرجع نیز فهرست شده است.

هدف: پژوهش حاضر بر آن است تا وضعیت اشتراک دانش در میان کتابداران عضو گروه بحث الکترونیکی علوم کتابداری و اطلاع رسانی ایران، آمریکا و استرالیا را مورد مقایسه قرار دهد. روش: روش پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع کاربردی است. بر اساس روش نمونهگیری هدفمند، 460 نفر که بیشترین آمادگی خود را برای پاسخگویی به پرسشنامه طی دوره 7 ماهه 1/8/1389 (23/7/2010) تا 1/3/1390 (22/3/2011) در گروه بحث اعلام نمودند، بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. از 460 پرسشنامه توزیع شده، 400 پرسشنامه (87 درصد) به طور کامل بازگردانده شد. یافته ها: پس از تجزیه و تحلیل نتایج مشخص شد که رفتار کتابداران عضو هر سه گروه بحث نسبت به اشتراک دانش، فعال و نگرش آنها نسبت به این فعالیت خوشبینانه است. طبق یافته ها، دانش کتابداران عضو گروه بحث ایران در سطح پایین تری نسبت به دانش کتابداران عضو دو گروه دیگر است. بین دانش، نگرش و رفتار کتابداران عضو هر سه گروه بحث نسبت به اشتراک دانش، به تفکیک، تفاوت معنی داری مشاهده شد. همچنین مشخص شد که تفاوت هایی میان دیدگاه کتابداران عضو هر سه گروه بحث نسبت به عوامل فردی، سازمانی و فن آوری مؤثر بر اشتراک دانش وجود دارد. بین شدت تأثیر عوامل مشوق و بازدارنده بر اشتراک دانش در میان کتابداران عضو هر سه گروه بحث تفاوت معنی داری مشاهده شد. افزون بر این، کتابداران عضو هر سه گروه بحث، بیشتر از ابزارهای الکترونیکی برای اشتراک دانش بهره می بردند؛ اما میزان استفاده آنها از ابزارها متفاوت بود. به طور کلی، اشتراک دانش در میان کتابداران عضو گروه بحث استرالیا و آمریکا، به ترتیب، مناسب تر از وضعیت اشتراک دانش در میان کتابداران عضو گروه بحث ایران ارزیابی شد. اصالت/ارزش: این پژوهش برای نخستین بار موضوع اشتراک دانش را بر اساس مؤلفههای رفتار، دانش، و نگرش کتابداران در میان کتابداران عضو گروه بحث الکترونیکی علوم کتابداری و اطلاع رسانی ایران، آمریکا و استرالیا مورد بررسی قرار داده است.

هدف: ارزیابی فعالیت های روابط عمومی آنلاین در کتابخانه های دانشگاه های برتر جهان به منظور ارائه الگویی ملی برای کتابخانه های دانشگاهی ایران. روش:روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری کتابخانه های 300 دانشگاه برتر جهان بر اساس رتبه بندی علمی شانگ های درسال 2010 است که تعداد 78 دانشگاه انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده ها چک لیستی محقق ساخته است. یافته ها: فعالیت های روابط عمومی آنلاین در چهار شاخص ارتباطات، تبلیغات، انتشارات، و تحقیقات واحد های روابط عمومی دانشگاه های برتر جهان سنجیده شد. نتایج تحقیق نشان داد که در بیش ترین تعداد کتابخانه های مورد مطالعه، در زمینه ارتباطات، لینک ارسال نظرات و پیشنهادات، سفارشات و درخواست ها، از کتابدار بپرس، ارتباط با مدیر کتابخانه، سؤالات متداول پرسیده شده، لینک هدایا، اطلاعات تماس کتابخانه، چت و آر. اس. اس؛ در زمینه تبلیغات، موارد معرفی کتابخانه، کتابخانه های اقماری، و خدمات کتابخانه، اطلاعات مربوط به مراسم و رویدادها، ساعات کار، رزومه کارکنان، تازه های کتاب، نمودار سازمانی، شیوه نامه های کتابخانه، معرفی نرم افزار کتابخانه، دسترسی به بانک های اطلاعاتی، دسترسی به نرم افزار کتابخانه، فهرست پیوسته کتابخانه ها، راهنمایی مراجعان، و راهنمایی های موضوعی؛ و در زمینه انتشارات لینک اخبار و دسترسی به اخبار گذشته وجود دارد. بر اساس نتایج تحقیق، الگوی روابط عمومی آنلاین کتابخانه های دانشگاهی ایران در دو مدل مفهومی و ساختاری تدوین گردید.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی تولیدات، اثرگذاری و مشارکت علمی 16 کشور منطقه خاورمیانه در پایگاه اسکوپوس طی یک دوره زمانی ده ساله (1999-2008) می پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: جامعه پژوهش حاضر که به روش پیمایشی انجام شده است را تعداد 444715 مدرک تشکیل می دهند که حداقل یکی از نویسندگان آن دارای وابستگی سازمانی به دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشورهای منطقه خاورمیانه هستند و طی سال های1999- 2008 در پایگاه اسکوپوس نمایه شده اند. یافته ها: بررسی تولیدات و استنادهای کشورهای منطقه خاورمیانه بیان گر این است که بیشترین تعداد مقالات مربوط به ترکیه و بیشترین استنادهای دریافتی و خوداستنادی مربوط به رژیم اشغالگر قدس بوده است. همچنین 67/14 درصد از مقالات و 74/7 درصد از استنادهای منطقه به پژوهشگران ایرانی تعلق دارد. از سوی دیگر تولیدات علمی کشور در پایگاه اسکوپوس با دریافت 25/3 استناد به طور متوسط، از اثرگذاری پایینی برخوردار بوده است و از نظر شاخصِ اثرگذاری، ایران در رتبه سیزدهم منطقه قرار دارد. بررسی همکاری های علمی کشورهای منطقه نشان گر این است که کشور یمن دارای بیشترین همکاری بین المللی در تولیدات علمی خود بوده و1/23 درصد از تولیدات علمی ایران نیز حاصل همکاری های بین المللی است. نتیجه گیری : کشورهای منطقه خاورمیانه درمجموع با انتشار 3 درصد از کل تولیدات و دریافت 4/2 درصد از کل استنادهای پایگاه اسکوپوس، از سهم نسبتاً کمی در تولیدات علمی جهانی این پایگاه برخوردارند.