درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر، به منظور بررسی امکان جایگزینی منابع مرجع الکترونیکی رایگان به جای منابع مرجع چاپی، به روش کتابخانه ای (بررسی متون) و موردپژوهی و تحلیل محتوا انجام شده است. از بین 1364 منبع مرجع چاپی موجود در دانشگاه فردوسی مشهد مربوط به سال های 1990 تا 2006 میلادی، 25 منبع (5 دایره المعارف، 5 راهنما، 5 واژه نامه، 5 اطلس، و 5 زندگینامه) انتخاب گردید. همچنین، 25 منبع مرجع الکترونیکی معادل آنها نیز برگزیده شد. در هر یک از این منابع، 5 مدخل (در مجموع 250 مدخل) ارزیابی شد و پس از مقایسه میانگین نمره های حاصل از ارزیابی، قابلیت پاسخگویی منابع الکترونیکی و نیز چاپی به اطلاعات مورد نیاز، مشخص شد. بین میانگین نمرات کل حاصل از ارزیابی منابع الکترونیکی و منابع چاپی تفاوت معنی دار وجود داشت. از آنجا که تفاوت نمرات، در انواع منابع مورد نظر پژوهش (دایره المعارف ها، راهنماها، واژه نامه ها، اطلس ها، و زندگینامه ها) به نفع گروه منابع الکترونیکی بوده است، منابع مرجع الکترونیکی رایگان قابلیت زیادی برای جایگزینی، به جای منابع مرجع چاپی دارند. همچنین، بین میانگین نمره های کسب شده از ارزیابی شاخص های کیفیت محتوای منابع مرجع چاپی و منابع مرجع الکترونیکی تفاوت معنی دار، به نفع گروه الکترونیکی بوده است. بدین معنی که به لحاظ محتوایی، این احتمال وجود دارد که منابع مرجع الکترونیکی رایگان بتوانند جانشین منابع مرجع چاپی مشابه و معادل شوند. از طرفی، تفاوت معنی دار بین نمره های دریافتی حاصل از مقایسه شاخص های سنجش قابلیت های جستجو و ساختار منابع مرجع چاپی و الکترونیکی نشان داد که منابع مرجع الکترونیکی رایگان، قابلیت جایگزینی زیادی به جای منابع مرجع چاپی مشابه و معادل دارند.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کتاب های مرجع تخصصی فارسی و لاتین کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد، به روش پیمایشی و با استفاده از شیوة کتابسنجی انجام شد. برای انجام این پژوهش سیاهه های وارسی از منابع مرجع تخصصی فارسی و لاتین کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد به تفکیک دانشکده ها تهیه شدند. سپس سیاهة مراجع تخصصی فارسی با پایگاه «کتیبه» و «کتابشناسی ملی ایران»، و سیاهة مراجع تخصصی لاتین با راهنمای «والفورد» و سایت «آمازون» مقایسه شدند. نتایج نشان داد: 91 درصد منابع مرجع تخصصی فارسی و 23/85 درصد منابع مرجع تخصصی لاتین موجود در کتابخانه ها روزآمد هستند، میزان جامعیت کتابخانه های این دانشگاه نسبت به بازار نشر 61 درصد میباشد و 30درصد از منابع مرجع تخصصی لاتین این کتابخانه ها در راهنمای «والفورد» معرفی شده اند.همچنین، از نظر موضوعی بین منابع مرجع تخصصی فارسی انتشاریافته در ایران و منابع مرجع تخصصی فارسی موجود در کتابخانه ها و حوزه های موضوعی مورد توجه این دانشگاه تعادل نسبی وجود دارد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی کاربرد پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترای رشته ی علوم کتابداری و اطلاع رسانی در کتابخانه های شهر اصفهان است. روش: روش پژوهش حاضر کیفی است. جامعه آماری تحقیق شامل 26 نفر از مدیران و معاونان کتابخانه های شهر اصفهان و 54 عدد پایان نامه کارشناسی ارشد و دکترای کتابداری و اطلاع رسانی انجام شده برای کتابخانه های شهر اصفهان است. به دلیل کوچک بودن حجم جامعه، از روش سرشماری بهره جویی شد و کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختار یافته و برای تجزیه و تحلیل داده ها از مقایسه مداوم در رویکرد نظریه زمینه ای استراس و کوربین در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. یافته ها: یافته ها در 12 مقوله معرفی شد. مقوله ی کاربرد به عنوان مقوله ی اصلی در نظر گرفته شد. مقولات دیگر این پژوهش شامل: شناخت، سیستم اطلاع رسانی و ارتباطی، مدیریتی، ساختار و محتوای پایان نامه، حقوقی، سازمانی، فرهنگی و پشتیبانی بود که هر کدام به نحوی بر کاربرد پایان نامه ها در کتابخانه تأثیر گذار هستند. اولویت های پژوهشی شنا سایی شده در این پژوهش نیز به عنوان یکی از گزینه های مؤثر در کاربرد یافته های پایان نامه ها مطرح شد. این مقولات، موانع و راهکارهای مؤثر بر کاربرد پایان نامه ها را معرفی می کنند. ارتباط این مقولات به صورت با واسطه، بدون واسطه و ترکیبی است. نتایج: نتایج حاکی از عدم استفاده از پیشنهادات و نتایج پایان نامه های رشته کتابداری و اطلاع رسانی در کتابخانه های شهر اصفهان بود. مدیران این کتابخانه ها عواملی چون ضعف سیستم اطلاع رسانی و ارتباطی، ضعف مدیریتی، مسائل و مشکلات حقوقی، فرهنگی، مالی و پشتیبانی، سازمانی، ضعف تخصصی اساتید کتابداری و مشکلات مربوط به ساختار و محتوای پایان نامه را به عنوان موانع اصلی کاربرد نتایج پایان نامه ها معرفی کردند.

منابع مرجع چاپی، به عنوان بخشی عظیم از منابع اطلاعاتی برطرفکننده نیازهای اطلاعاتی، نقش بسیار مهمی در جامعه استفادهکننده دارد. به همین علت و به دلیل ضرورت زودیابی اطلاعات، هنگام تألیف و نشر، اهمیت زیادی دارد. مقاله حاضر با استفاده از روش پیمایشی و فن تحلیل محتوا به بررسی معیارهای ساختاری منابع مرجع چاپی فارسی منتشر شده در چهار حوزه موضوعی مختلف و در فاصله سالهای 1383-1374 پرداخته است. ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه ای است که توسط پژوهشگر برای هفت نوع منبع مرجع تدوین شد و مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مقاله، حاکی از نوع عملکرد پدیدآورندگان و ناشران مرجع ایرانی در مورد رعایت معیارهای ساختاری منابع مرجع و شاخصهای مربوط به آن است. یافته ها حاکی از آن است که معیارهای ساختاری فیزیکی مانند صفحه آرایی و نوع حروف، به طرز مطلوبی رعایت شده، اما معیارهایی که در زودیابی اطلاعات نقش مهمی دارد (مانند نمایه های پایانی) به شکلی مطلوب رعایت نشده است