درخت حوزه‌های تخصصی

حامل های انرژی از جمله برق، نقش اساسی در توسعه جوامع بشری ایفا می کند و به مرور زمان، اهمیت آنها در حیات اقتصادی و اجتماعی بشر گسترش می یابد. از این رو، شناخت تقاضای برق و عوامل مؤثر بر آن در کنار دیگر سیاست های حاکم بر تقاضای انرژی، می تواند نقش مؤثری در فرآیند تصمیم گیری های اقتصادی داشته باشد. در این مطالعه، ضمن تفکیک تقاضای برق به بخش های مختلف مصرفی، با بهره گیری از متغیرهای اقتصادی بر اساس مبانی نظری اقتصاد خرد، به تخمین تقاضای برق و تبیین کشش های قیمتی و درآمدی کوتاه مدت و بلندمدت، در هر یک از این بخش ها می پردازیم.

انرژی‌ برق‌ در کنار سایر حامل‌های‌ انرژی‌، نقش‌ مؤثری‌ در تولید و مصرف‌ دارد و روزبه‌ روز اهمیت‌ زیادی‌ در فرآیند تصمیم‌گیری‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ ایفا می‌کند. هدف‌ از ارائه‌ این‌مقاله‌، تخمین‌ تقاضای‌ برق‌ در بخش‌ خانگی‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از بخش‌های‌ مهم‌ مصرفی‌ و برآوردکشش‌های‌ قیمتی‌ و درآمدی‌ در کوتاه‌مدت‌ و بلندمدت‌ می‌باشد. برای‌ این‌ منظور، از داده‌های‌تلفیقی‌ استفاده‌ شده‌ است‌. نتایج‌ حاصل‌ از برازش‌ مدل‌ تقاضا نشان‌ می‌دهد که‌ کشش‌ قیمتی‌ ودرآمدی‌ تقاضا در کوتاه‌مدت‌، به‌ ترتیب‌ معادل‌ 97%- و 0/11 می‌باشد و این‌ شاخص‌ دربلندمدت‌، به‌ ترتیب‌، -1/36 و 0/155 خواهد بود. همچنین‌ کشش‌ متقاطع‌ قیمتی‌ معادل‌0/315 می‌باشد که‌ مبین‌ این‌ است‌ که‌ انرژی‌ برق‌ و سوخت‌های‌ جایگزین‌ وضعیت‌ جانشینی‌ بایکدیگر دارند. به‌ علاوه‌، می‌توان‌ دریافت‌ که‌ تقاضای‌ برق‌ خانگی‌ عمدت! متأثر از سیاست‌های‌قیمتی‌ است‌ تا درآمدی‌ و کشش‌های‌ یادشده‌ در کوتاه‌مدت‌ و بلندمدت‌ گویای‌ این‌ مطلب‌ است‌.به‌ عبارت‌ دیگر، قیمت‌ نقش‌ مؤثرتری‌ در مقایسه‌ با درآمد در تقاضای‌ برق‌ خانگی‌ دارد.

در حال حاضر، قیمت گذاری کالاها و خدمات عمومی در ایران یکی از مسائل مهم موسسات بخش عمومی است. دراین مقاله، مبانی نظری قیمت گذاری رمزی ارایه شده، مورد برآورد تجربی قرار می گیرد. این روش برای انحصارات طبیعی که برای آنها قیمت گذاری هزینه نهایی منجر به کسری می گردد، مناسب است. قیمت های رمزی خدمات برق، برای کاربری های مختلف خانگی، صنعتی، کشاورزی، تجاری و عمومی محاسبه شده و به وسیله محاسبه تغییرات رفاه، میزان افزایش رفاه ناشی از حرکت از قیمت های فعلی به قیمت های رمزی، محاسبه می شود.

در این‌ مقاله‌، ابتدا به‌ روند تغییرات‌ مصرف‌ برق‌ در بخشهای‌ عمده‌ مصرف‌ برق‌ (شامل‌خانگی‌، تجاری‌ و عمومی‌، صنعتی‌ و کشاورزی‌) طی‌ سالهای‌ 1372-1346 اشاره‌ای‌ کرده‌ایم‌.سپس‌ با بررسی‌ روند تغییرات‌ میزان‌ مصرف‌ کل‌ برق‌ طی‌ سالهای‌ 1372-1346، ارتباط آن‌ باقیمت‌ واقعی‌ برق‌ و محصول‌ ناخالص‌ داخلی‌ را تحلیل‌ نموده‌ایم‌. روند تغییرات‌ محصول‌ ناخالص‌ داخلی‌ و میزان‌ تقاضای‌ برق‌، نشاندهنده‌ ارتباط مستقیم‌بین‌ این‌ دو متغیر می‌باشد. از سوی‌ دیگر، روند تغییرات‌ قیمت‌ واقعی‌ برق‌ و مقدار تقاضای‌ برق‌نشان‌ می‌دهد که‌ تقریبا ارتباط معکوسی‌ بین‌ قیمت‌ برق‌ و مقدار مصرف‌ آن‌ به‌ ازای‌ هر مشترک‌وجود دارد، به‌ طوری‌ که‌، با کاهش‌ قیمت‌ واقعی‌ برق‌، تقاضا برای‌ آن‌ به‌ ازای‌ هر مشترک‌ افزایش‌یافته‌ است‌. بنابراین‌، هم‌ ارتباط قیمت‌ و تقاضا و هم‌ ارتباط درآمد و تقاضا، مؤید نظریه‌ تقاضا درمورد کالای‌ نرمال‌ برق‌ در ایران‌ می‌باشد. در ادامه‌ این‌ مقاله‌، توابع‌ تقاضای‌ ایستا و پویا برق‌ در ایران‌ طی‌ سالهای‌ 1372-1346 به‌روش‌ حداقل‌ مربعات‌ معمولی‌ (OLS) برآورد شده‌ و بدین‌ وسیله‌ کششهای‌ قیمتی‌ و کششهای‌درآمدی‌ تقاضا در کوتاه‌مدت‌ و بلند مدت‌ محاسبه‌ شده‌ است‌. ارقام‌ محاسبه‌ شده‌، نشاندهنده‌کم‌کشش‌ بودن‌ تقاضای‌ مشترکین‌ نسبت‌ به‌ تغییرات‌ قیمت‌ برق‌ در کوتاه‌مدت‌ و بلندمدت‌ است‌که‌ یکی‌ از علت‌های‌ آن‌ را می‌توان‌ پایین‌ بودن‌ قیمت‌ واقعی‌ برق‌ دانست‌. همچنین‌ کششهای‌درآمدی‌ تقاضا در کوتاه‌مدت‌ و در بلندمدت‌ کم‌ می‌باشد. در مجموع‌، اثر درآمد بر افزایش‌تقاضا، هم‌ در کوتاه‌مدت‌ و هم‌ در بلندمدت‌، بیش‌ از اثر قیمت‌ بوده‌ است‌. در پایان‌، با استفاده‌ از بهترین‌ تابع‌ برازش‌ شده‌ و با ارائه‌ سه‌ سناریو، تقاضای‌ برق‌ برای‌ سال‌1400 هجری‌ شمسی‌ پیش‌بینی‌ شده‌ است‌.