مسعود حبیبی مظاهری

اجماع مرکب از جمله ادله فقهی است که استناد بدان در فقه و اصول فقه به نحو گسترده رواج دارد. در این نوع از اجماع که برای نفی اقوال در یک مسئله به کار می رود، بنای استدلال بر وجود دو یا چند قول در همان مسئله قرار دارد. در عین فراگیری اجماع مرکب، مبانی و ضوابط آن به درستی مورد بحث قرار نگرفته و ریشه ها و تحولات آن مورد کندوکاو واقع نشده است. این نوع از اجماع که صورت هایی  همچون نفی قول ثالث و عدم قول بالفصل را به خود می پذیرد، به رغم تعریفش اغلب در راستای تعمیم احکام مورد استفاده قرار می گیرد و نه نفی آن ها. عمده موضوعات مرتبط به اجماع مرکب در کتب اصولی اهل تسنن و به ویژه کتاب هایی که در سنت متکلمان نوشته شده، متولد و شکوفا گردیده و از قرن چهارم به بعد در فقه و اصول کاربرد یافته است. شیعیان نیز این بحث را با رویکرد ویژه شیعی به مسئله اجماع در کتب علم اصول وارد کرده و در استدلال های فقهی و اصولی از آن بهره گرفته اند.

مطالعه تطبیقی نظام های سردفتری شاخه ای نوپا از مطالعات حقوق تطبیقی در ایران است و با توجه به نیاز کشور ما به نوسازی مقررات در این زمینه، می تواند موثر واقع شده و راهگشا باشد. سردفتری در سیستم کامن لا که در نظام ادله، اعتبار خاصی برای اسناد مکتوب قائل نیست و سند رسمی را به رسمیت نمی شناسد از جذابیت های خاص خود برخوردار است. ورود سردفتری به بریتانیا همزمان با توسعه و گسترش سردفتری لاتین در اروپای بری اتفاق افتاد و مراحلی را نیز پیمود اما با انجام اصلاحات کلیسایی قرن شانزدهم در این کشور به تدریج این نهاد از اهمیت افتاد و با وجود حوزه کاری بسیار محدودی که کامن لا برایش باقی گذارده بود، به حاشیه رانده شد. معهذا سردفتران در انگلستان باقی ماندند و به حیات خود به عنوان یکی از حرفه های حقوقی ادامه دادند. در این میان تحولات تاریخی گروهی کوچک از این سردفتران تحت عنوان اسکریونر را که انحصار فعالیت در شهر لندن و حومه را تا پایان قرن بیستم داشتند اعتبار و اهمیتی به سزا بخشید و این گروه مهم تاکنون در حوزه اقتصادی و تجارت بین المللی در انگلستان نقش بسیار پررنگی ایفاء می کنند. اسنادی که سردفتران انگلیسی تنظیم می کنند بیش از آنکه مصرف داخلی داشته باشد در کشورهای دیگر مورد استفاده واقع می شود. با این وجود تعداد محدودی از اسناد نیز توسط سردفتر انگلیسی تنظیم می شود که در داخل کشور می تواند مورد استفاده قرار گیرد. سردفتران انگلیسی توسط دادگاه امتیازات که وابسته به کلیسای کانتربری است منصوب می گردند. در سه دهه گذشته همگام با تحولات گسترده در حوزه کشورهای اروپایی و ایجاد رقابت تنگاتنگ در بازار خدمات حقوقی و بازرگانی این کشورها، سردفتری در انگلستان نیز با اصلاح مقررات، شاهد تحولات بسیاری بوده است.