الهه هادیان رسنانی

در برخی منابع متقدم و متأخّر شیعه و اهل سنّت روایتی آمده است با این مضمون که حضرت زهرا (س) در پاسخ سؤال رسول خدا (ص) فرمودند: «خَیرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا یرَینَ الرِّجَالَ وَ لَا یرَاهُنَّ الرِّجَال »؛ «بهترین چیز برای زنان این است که مردی را نبینند و مردان نیز آنان را بنینند» (با اختلافاتی در نقل).بررسی سندی و دلالی روایت یاد شده، هدف این پژوهش است. نتیجه بررسی سندی حدیث نشان می دهد که حدیث یاد شده در مصادر شیعه مرسل است و در مصادر اهل سنت نیز دچار ضعف رجال سند است.امّا در بررسی متن و دلالت روایت، صرف نظر از بحث سند و به ویژه با توجه به معاضدت این حدیث توسط احادیث دیگر، اولاً از این روایت، حرمت حضور زنان در اجتماع به دست نمی آید؛ و ثانیاً این حدیث، بیانگر هیچ حکم الزامی دالّ بر فعل یا ترک نیست؛ بلکه در مقام بیان یک اصل ارشادی و ارزش اخلاقی و حقیقت دینی و واقعیت اجتماعی است و آن این که: ارتباط مستقیم زن و مرد نامحرم هرچه کمتر باشد بهتر است.

یکی از سبک های بیانی قرآن، حجیت فرازهای مستقل قرآن در سیاق و خارج از سیاق است. ریشه این قاعده، به برخی روایات تفسیری معصومین( برمی گردد که آن بزرگواران در نقش تعلیمی خویش، برخی آیات، یا بخش هایی از آیات قرآن را با نگاه مستقل فرا سیاقی به کاربرده و تبیین کرده اند. نخستین مرتبه علامه طباطبایی) به این قاعده توجه کرده است. این قاعده بیانگر موضوع توسعه مفهوم آیات و جاودانگی قرآن کریم است. در این پژوهش، هفت نمونه از این فرازهای مستقل آیات در سیاق و خارج از سیاق در موضوع فتنه در روایات تفسیری معصومین( واکاوی شده است. ازجمله این موارد، مفهوم فتنه در آیه 73 سوره انفال است که در سیاق، مرتبط با مسئله عمل نکردن به دستور پیوند با مؤمنان و قطع رابطه با کافران است؛ ولی در خارج از سیاق، معصومین( از آن مفهوم عدم اهتمام به دین داری و امانت داری در امر خواستگاری و ازدواج را ارائه داده اند. در برخی موارد، معصومین( افزون بر بهره گیری از یک فراز آیه شریفه به عنوان جمله مستقل خارج از سیاق، با تعیین مصداق فتنه، به این مفهوم عینیت نیز بخشیده اند. دقت در این قاعده می تواند راهگشای خوبی برای رسیدن به انبوهی از معارف قرآنی باشد.