شاهرخ راعی

دو اثر جاماسب نامه و یادگار جاماسبی در برگیرنده پیش گویی های منسوب به جاماسب هستند. این دو متن همراه با متن زند بهمن یسن اصلی ترین منابع موجود در زمینه فرجام شناسی زرتشتی را تشکیل می دهند. متون جاماسب نامه و یادگار جاماسبی دارای بخش های مختلفی به فارسی میانه، پازند و فارسی بوده و در طول تاریخ دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده اند. در این مقاله پس از بررسی ساختار کلی و محتوای بخش های گوناگون این دو متن، تحلیل هایی در راستای شناخت دقیق تر و روشن کردن سیر تحوّلات تاریخی و چگونگی گسترش این متون ارائه خواهد شد. تأثیر آمدن اعراب بر تکوین و شکل گیری برخی مطالب موجود در جاماسب نامه و یادگارجاماسبی، مقایسه برخی مطالب این دو متن با دیگر متن آخرت شناسانه فارسی میانه یعنی زند بهمن یسن و بررسی برخی مطالب اساطیری و رویدادهای تاریخی موجود در این متون و همچنین احتمال وجود نوعی وزن در جاماسب نامه از دیگر مواردی است که در این مقاله به آنها پرداخته خواهدشد

اعتقاد به وجود نجات بخشی که روزی خواهد آمد و در جهت صلح و ثبات جاودان و پیشبرد هستی، جهان را بگونه ای اداره خواهد کرد که در آن نشانی از پلیدی ها نباشد، باوری است که می توان نشانه های روشنی از آن را در متون کهن ایرانی یافت. شاید گرایش و تلاش انسان برای دستیابی به سعادت جاودان و رهایی از دشواری هایی که همواره حضور داشته اند (و چه بسا داشتن تجربة عدم توفیق در این عرصه)، دست مایه اصلی اندیشه ها و باورهای رستاخیزی بوده است؛ باورهایی که در نگاه فردی، ایمان به پیروزی نهایی نیکان و در نگاه اجتماعی، ایجاد امید به آینده و رهایی از دشواری ها را شکل می دهند. بنظر می رسد روند گسترش ادبیات رستاخیزی که همواره در روزگاران تنگی و در دوره های درگیری جامعه با بحران اجتماعی و دینی، شتابی افزون یافته، نیز برآمده از این باور بوده است. طرح دوران دوازده هزار ساله هستی، بررسی رویدادهای سه هزاره چهارم و بویژه ارائه تحلیلی در چگونگی شکل گیری اندیشه زمینه سازان ظهور؛ یعنی پشوتن و بهرام ورجاوند از اهداف اصلی این نوشتار است که با اتخاذ روش تحقیق کتابخانه ای و واکاوی منابع پهلوی به شیوه توصیفی- تحلیلی بدان پرداخته شده است.