محمدرحیم احمدی

این مقاله با تکیه بر نظریات جدید رمان به ویژه نظر یه بو تیقایی - نشانه شناختی زاویه دید به تحلیل «خواننده درون متن» می پردازد. همانطور که می دانیم خواننده درون متن اصطلاحی است که نظریه پردازان رمان، به و یژه ژرار ژنت، بوتیقاشناس معروف فرانسوی سعی در تعریف و مشخص کردن شیوه های ظهور آن کرده اند. تلاش ما در این مقاله دو گانه است :علاوه بر اثبات حضور و جایگاه «خواننده درون متن» در رمان «زندگی طرز مصرف»، سعی خواهیم کرد با استفاده از اصول نظری بوتیقای رمان و نظریه زاویه دید، به این خواننده درون متن «چهره» ای نیز ببخشیم. در واقع هدف بازسازی چهره «خواننده یا مخاطب درون متن» در رمان پرک است.

"همانطور که می دانیم رمان معروف ژرژ پرک با عنوان «زندگی طرز مصرف» آکنده است از عبارت و جملاتی که به نویسندگان دیگر تعلق دارند. این مقاله با عنوان «نقل قولهای مستتر :بررسی درج دو عبارت پروستی در رمان پرک» با اتکا بر نظریه زاویه دید، به تحلیل شیوه ها و راهبردهای پرک برای درج دو عبارت از پروست در رمان خویش و مخفی کردن آن در توده رمانی خود می پردازد، بی آنکه خواننده معمولی بتواند متوجه حضور این جملات گردد. آنچه مورد توجه ماست، بررسی تغییرات بیانی دو متن و شیوه های انتقال متن اول به متن دوم است .اینکه چگونه قطعاتی از رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» که یک رمان به صیغه اول شخص مفرد است می توانند در رمان «زندگی طرز مصرف» که یک رمان سوم شخص است درج گردند.

فرهنگ جنبه ای جدانشدنی از حیات هر جامعه و هر تمدن انسانی است و حین ترجمه یک اثر، تنها نمی توان از زبان مبدأ به زبان مقصد رسید بلکه گذر از فرهنگ مبدأ به فرهنگ مقصد نیز الزامی است. مشکل نمایاندن فرهنگ مبدأ هنگامی جد ی تر می شود که دو فرهنگ مبدأ و مقصد با هم متفاوتند یا حتی در تقابل با یکدیگر قرار دارند. بنابراین عملی که در یک فرهنگ کاملاً پذیرفته شده است در فرهنگ دیگر تابو (جزء امور نهی شده) محسوب می شود. با انتخاب دوبلاژ به عنوان یکی ازگونه های ترجمه ی سمعی بصری، قصد داریم تا راهبردهای اتخاذ شده در ترجمه ی مراجع فرهنگی در فیلم ژرمینال را که ساخته ی کلود بری در سال 1993 است، با توجه به نقش سفارش دهنده ی ترجمه و مخاطب اثر بررسی کنیم. شیوه هایی چون ""معادل گزینی"" ""اقتباس"" ""تعمیم"" و حتی ""وامگیری"" در ترجمه مولفه های فرهنگی در این فیلم به کار رفته اند.

Le terme «poétique» est entendu dans cet article sous son acception la plus générale d’«étude des procédés internes de l’œuvre littéraire» (Jouve, 2001: 5). Il est en effet difficile aujourd’hui de donner le compte rendu d’un texte sans s’interroger sur les techniques qu’il met en œuvre et les éléments qui le constituent. La pragmatique a montré comment le sens et la portée d’un discours n’étaient pas séparables de son énonciation, c’est-à-dire des circonstances dans lesquelles il est prononcé. Tout énoncé porte en lui la marque de son auteur (le locuteur), de celui auquel il s’adresse (l’allocutaire) et du contexte dans lequel il est dit (la situation). Cet article vise à étudier la poétique de la créativité d’un roman de Zoyâ Pirzâd, écrivaine iranienne contemporaine, dans son célèbre roman Tcherâgh hâ râ man khâmouch mikonam [C’est moi qui éteins les lumières] (2012), traduit en français par Christophe Balaÿ, la ligne directrice de notre étude s’appuie sur les procédés internes de l’œuvre d’art explicités par Vincent Jouve dans La Poétique du roman (Jouve, 2001: 5). Nous avons l’hypothèse que les facteurs internes de la personnalité de l’écrivain interviennent dans le processus de l’écriture et de sa créativité

Le dédoublement de personnalité est une thématique qui consiste à estamper un personnage par une personnalité multiple. Cette dualité des personnages est un moyen pour dessiner une double vision de la nature humaine qui oscille entre le Mal et le Bien. La réflexion sur la construction de l’image dédoublée des figures mythiques de l’Antiquité grecque est l''un des points de départ des idées philosophiques, historiques, psychologiques, sociales et structurales qui continuent jusqu’à nos jours. Parmi les fondements archétypes de la littérature, les femmes mythiques attirent l’attention et hantent l’imaginaire. Ces héroïnes de la mythologie, telles que Clytemnestre, Électre et Antigone, témoignent à la fois des aspects de la vie quotidienne et des mentalités de l''Antiquité et de notre époque. Les auteurs ont représenté généralement la sagesse, ou l’âme du monde sous les traits d’un personnage féminin qui affranchissent des obstacles qu’elles ont dû affronter. Pleines de sentiments contradictoires, pleines de haine et d’amour, ces femmes mythiques n’agissent pas toujours d’une même manière. Tout en étant soumises à la raison, elles se noient parfois dans la folie. Voire, une distinction entre leur esprit divin et leur esprit démoniaque est impossible. Cette épithète de "double" du personnage d''Électre dans le théâtre français du XX e siècle qualifie donc le sujet de la présente étude.

Depuis la Théorie des Tendances déformantes à la Critique des Traductions, qui sont toutes les deux élaborées et présentées par Antoine Berman, on constate une évolution : on assiste à un passage d’une théorie littéraliste et d’une analytique négative de la traduction à une analytique positive et une approche pragmatique. Cette évolution de la pensée traductive bermanienne fait état d’un certain changement de point de vue sur la traduction et l’activité traduisante sans pourtant renoncer d’un iota à l’exigence faite au traducteur de respecter la textualité de l’original et de faire œuvre. Le traducteur trouve dans la seconde approche, une place privilégiée et devient l’un des principaux axes de l’étude sur la traduction : ainsi, l’examen du projet du traducteur et de son horizon deviennent-ils l’une des étapes importantes de la critique des traductions. On peut prétendre que la confiance faite au traducteur, sa liberté et sa subjectivité sont un point important et une évolution indéniable par rapport à la théorie des Tendances déformantes. Cet article se propose d’examiner cette évolution de par une analysée détaillée des deux théories et en les mettant en présence l’une de l’autre.