ابوالقاسم محمودی

توجه به تنوع قومی و سیاست های مدیریت اقوام از مسائل مهم در مدیریت سیاسی فضایی- جغرافیایی ایران است. از آنجایی که ضرورت این مساله بر کسی پوشیده نیست، شناخت این سیاست ها و نحوه اعمال آنها می تواند یکی از اهداف پژوهشی باشد. در این بین یکی از ابزارهای دولت برای اعمال سیاست های قومی رسانه های جمعی است. تلویزیون عامه پسندترین جلوه فرهنگ در قرن 21 است؛ و لذا تحلیل محتوای برنامه های تلویزیونی در خصوص اقوام روش مناسبی برای شناخت سیاست های قومی دولت هاست. در این مقاله تبیین سیاست های قومی جمهوری اسلامی ایران در رسانه ملی با تاکید بر فیلم های عامه پسند تلویزیونی با استفاده از روش تحلیل محتوا هدف مقاله بوده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد، بین بازنمایی فیلم های عامه پسند رسانه ملی و واقعیات قومی در جامعه تفاوت زیادی وجود دارد و سیاست تکثرگرایی در بُعد فرهنگی در فیلم های عامه پسند رسانه ملی بازنمایی شده است.

قدرت عامل حیات و بقا است. قدرت ملی یک کشور عبارتست از مجموع توانایی های آن کشور در تحمیل اراده خود بر سایر کشورها برای نیل به منافع خود. الگوهای مختلفی از سوی صاحب نظران و دانشمندان مختلف درباره عوامل و متغیرهای تاثیرگذار بر قدرت ملی ارائه شده است. قدرت و سیاست در عرصه مدیریت محلی، ملی و منطقه ای با ابزارهای مختلف می تواند اراده خود را عملیاتی کرده و موارد مورد نیاز خود را هم به طور مطلوب و به نفع خود بازنمایی نماید. یکی ازین ابزارهایی که در طول تاریخ همواره قدرت و سیاست با آنها توانسته اهداف را در عرصه سرزمین ها پیاده کند، نقشه های جغرافیایی می باشد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی این موضوع مهم را بررسی کرده تا مشخص کند که تاثیرگذاری قدرت در ترسیم نقشه های جغرافیایی به چه طریقی بوده است.. نتایج نشان می دهد که همواره سیاست مداران و حاکمان کشورها در طول تاریخ از نقشه ها در راستای اهداف خود برای نفوذ و بسط قدرت خود و کشورشان استفاده کرده اند.

حاشیه نشینی پدیده ای اجتماعی است که همراه با گسترش آن شاهد افزایش ناامنی، بزهکاری، جرم و جنایت و... در جامعه هستیم. حاشیه نشینی با تحت تاثیر قرار دادن امنیت اجتماعی بویژه فراهم کردن بستر لازم برای ارتکاب جرایم همواره مورد توجه مدیران سیاسی فضای شهری بوده است. باید گفت در صورت بی اهمیتی به موضوع مورد مطالعه، جامعه در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز دچار بحران خواهد شد. چرا که همیشه حاشیه ها متن را تهدید می کنند. ناامنی در حاشیه طبیعتاً در متن نیز اثر گذار خواهد بود. جامعه ناامن به هیچ عنوان توسعه پیدا نخواهد کرد. برای همین پیش نیاز توسعه در حوزه های مختلف انسانی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، همین مقوله امنیت اجتماعی است که نیاز هست به صورت همه جانبه مورد تحلیل قرار گیرد. تحقیق پیش رو با هدف بررسی تاثیر حاشیه نشینی بر احساس امنیت اجتماعی شهروندان با روش توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. نتایج نشان دهنده این است که حاشیه نشینان به دلیل جمعیت جوان، فقر، تزلزل شغلی، تحصیلات پایین، کمبود امکانات تفریحی، ضعف بهداشت، آشفتگی و افسردگی و... ممکن است امنیت شهروندان را تهدید کند. حاشیه نشینی به دلیل عدم انسجام و همبستگی با درون جامعه شهری با افزایش آسیب های اجتماعی، موجب اختلال در نظم و امنیت عمومی می شود. لذا می بایستی مدیران شهری و متولیان حفظ امنیت عمومی با تأکید بر مسائلی چون آموزش، تبلیغات، اعتماد سازی، مشارکت اجتماعی و از همه مهمتر با توسعه اقتصادی و سیاسی هزینه های امنیتی و اثرات تخریبی و آسیب های حاشیه نشینی را کاهش دهند.

مطالعه و تحقیق درباره اهمیت حکمرانی و تأثیر آن در بهبود مدیریت سیاسی فضا از مهمترین دغدغه های اندیشمندان در حوزه های مختلف است. مشارکت، از منابع و مبانی اصلی قدرت و مشروعیت نظام سیاسی است. یکی از اهداف حکمرانی، گسترش مشارکت در عرصه های مختلف است که می تواند با رویکردهای جدید سبب تحول در این عرصه شود. شکی نیست که برای نیل به توسعه پایدار باید میزان مشارکت مردم افزایش یابد. در جوامع مبتنی بر ارزش های مدرن، مشارکت افراد در فرایندهای سیاسی و اجتماعی یک ارزش اجتماعی و سیاسی است که با خود نوعی از مسئولیت پذیری و اراده گرایی به همراه دارد. در نتیجه در این جوامع، مشارکت سیاسی از جایگاه بالایی در مناسبات سیاسی حاکم برخوردار است و یکی از عوامل توسعه پایدار جوامع محسوب شده و هر جامعه ای برای دستیابی به توسعه پایدار باید آن را مد نظر داشته باشد. فرآیند مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خویش و در دست گرفتن زمام امور، به لحاظ نظری جلوه هایی بسیار دارد. با وجود این و فارغ از شیوه های متعدد مشارکت جویی شهروندان، این امر می تواند حکمرانی را سبب تحول نماید. مشارکت همگانی شهروندان در جامعه، افزون بر وجود بسترهای قانونی و بالقوه، نیازمند ایجاد تحول و باز اندیشی در زیر ساخت های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است؛ این تحول در سیر تاثیر گذاری خود حکمرانی را نیز متحول می کند. در این پژوهش رابطه دوسویه، مشارکت و حکمرانی و تاثیرات مشارکت بر تحول در عرصه حکمرانی با رویکرد توصیفی- تحلیلی بررسی شده است.

کمال مطلوب هر حکومت ملی، برخورداری از ملت یکپارچه است که همگان به هویت فراگیر ملی تعلق خاطر داشته و به آن وفادار باشند. این مهم جز با سیاستگذاری و مدیریت مناسب به دست نمی آید. کشورهایی که گروه های قومی مختلف دارند باید در برنامه های متعدد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با اتخاذ سیاست های خاص به گروه های قومی احترام گذارند و در راستای ایجاد همگرایی و حفظ تمامیت ارضی جامعه گام بردارند. هدف پژوهش حاضر ارزیابی الگوهای مدیریت قومی در ایران و مطالعه جامع برای استنتاج نتایج مطالعات پیشین است که با استفاده از روش فراتحلیل ، 127 مقاله از بین 761 مقاله علمی پژوهشی گزینش و اطلاعات مورد نظر با پرسشنامه معکوس استخراج شد. یافته های فراتحلیل مقاله ها نشان می دهد که «توسعه ناموزون به ویژه در بُعد اقتصادی و نابرابری اجتماعی سیاسی، برخورد سیاسی و ایدئولوژیک با اقوام، عدم رعایت قانون مربوط به اقوام، کنترل فرهنگی اقوام، روش های اقتدارگرایانه، دخالت بیگانگان، دستگاه بوروکراتیک حکومتی و تمرکزگرایی و تأکید بر هویت ملی بیشتر از هویت قومی» از عوامل عدم کامیابی سیاست های قومی بودند. از سوی دیگر «تأکید بر اشتراکات اجتماعی، مشارکت سیاسی اقوام، جایگاه اقوام در قدرت، احترام به زبان و آداب و رسوم، استفاده از نخبگان قومی، بافت گوناگون اقوام ایرانی و ایجاد توازن و سازش میان تعلقات ملی و قومی» نقاط قوت سیاست های قومی بوده و سعی شده این الگوها به گونه ای سیاستگذاری و مدیریت شود که در تعارض با انسجام جامعه ملی قرار نگیرد و با پذیرش تنوع گروه های قومی به عنوان واقعیتی اجتماعی، تمامیت ارضی حفظ و همگرایی و یکپارچگی ایجاد شود.

با فروپاشی اتحاد شوروی، نظام جغرافیای سیاسی و نیز ساختار معنایی حاکم بر منطقة آسیای مرکزی و قفقاز دچار دگرگونی شد. بنابراین ساختار، شرایط و بازیگران جدیدی در روابط ایران و قفقاز ظهور کردند. یکی از این کشورها جمهوری آذربایجان است. روابط بین ایران و این کشور از ابعاد بسیاری اهمیت دارد. در این مدت، شاهد روابط در سطح پایین، عادی و گاه رو به تعارض و آشفتگی بوده ایم. روابط خارجی دو کشور را می توان از زاویة نظریه های گوناگون مورد بررسی قرار داد. یکی از این نظریه ها، دیدگاه سازه انگاری است. انتظار می رفت که بعد از استقلال جمهوری آذربایجان سطح بالای همکاری ها را بین دو کشور داشته باشیم. با درنظر گرفتن مفاهیم سازه انگاری، سؤال اصلی نوشتار این است که از این دیدگاه، چه عواملی بیشتر بر سردی روابط ایران و جمهوری آذربایجان اثرگذار بوده است؟ یافته های نوشتار با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی نشانگر این است که روابط دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان از عوامل ژئوپلیتیکی دو کشور تأثیر چندانی نمی پذیرد. از سوی دیگر با توجه به رویکرد سازه انگاری روابط دو کشور تحت تأثیر سازه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرار دارد و این سازه ها در روابط دوجانبه به صورت واگرا عمل می کنند.

منطقه خلیج فارس یکی از مناطقی است که جزو اهداف اصلی سیاست خارجی ایران می باشد. آنچه اهمیت منطقه را بیشتر کرده است، وجود ذخایرعظیم انرژی های فسیلی و دست یابی تقریبی تمامی کشورهای حاشیه آن به این ذخایر می باشد. وجود میادین مشترک نفتی و گازی، رقابت بر سر بازاریابی و فروش این محصولات و اختلاف نظرات فراوان بر سر میزان تولید نفت و گاز در مجامعی چون اوپک، موجب شده است که یک پدیده ژئوپلیتیکی بتواند بر سیاست خارجی میان کشورهای این منطقه تأثیری عمیق و قابل تأمل بگذارد. نتایج نشان می دهد با استناد به مطالعه سه عامل میادین مشترک، رقابت بر سر میزان تولید و دست یابی به ریاست اوپک، چالش های سیاست خارجی ایران در قبال انرژی های فسیلی می تواند در سه رویکرد شکل گیری و اجرا شود: رویکرد تقابلی، تعاملی و مسابقه. در منطقه خلیج فارس به دلیل تفاوت در نوع مسائل انرژی، شاهد رویکردهای مختلفی بوده ایم.