جواد عباسپور

هدف : هدف اصلی این پژوهش امکان سنجی استفاده از شبکه استنادی فهرست منابع موجود در پیشنهاده پژوهش دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای پیشنهاد مقاله های مرتبط به آنهاست. روش شناسی : این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از حیث روش شناختی، پژوهشی شبه آزمایشی است. تعداد 60 دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری از حوزه علوم انسانی در رشته های تحصیلی گوناگون دانشگاه شیراز، به صورت هدفمند و داوطلبانه  به کار گرفته شدند. در پژوهش حاضر پایگاه اطلاعاتی «وب آو ساینس» و نرم افزار VOSviewer به ترتیب برای گردآوری و تحلیل داده های پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. یافته ها : یافته ها نشان داد فراوانی تعداد مقاله های تا حدی مرتبط قضاوت شده با اختلافی مثبت بیشترین فراوانی را بین سه طبقه (مرتبط، تا حدی مرتبط، نامرتبط) دارد. کاربران مقاله های مرتبط پیشنهادی از طریق شبکه استنادی منابع پیشنهاده پژوهش را اثربخش دانستند؛ همچنین، دانشجویان دکتری بیش از دانشجویان ارشد مقاله های پیشنهاد شده از طریق شبکه استنادی منابع پیشنهاده پژوهش را اثربخش دانستند؛ به عبارتی، دانشجویان دکتری مقالات پیشنهاد شده را مرتبط تر تشخیص دادند. همچنین دانشجویان با سطوح متفاوت دانش زبان انگلیسی به یک میزان مقاله های پیشنهادی بر اساس شبکه استنادی را مرتبط تشخیص دادند. اطلاعات استنادی پیشنهاده پژوهش می تواند برای یافتن منابع مرتبط و در نتیجه، غنی تر ساختن پژوهش ها به کار گرفته شود و سامانه های پیشنهاددهنده مدارک علمی می توانند از شبکه استنادی منابع مورد استفاده در پیشنهاده پژوهش ها، برای پیشنهاد مدارک مرتبط به کاربران استفاده کنند.

مقدمه: اعتبار روش شناختی از جمله عوامل تاثیرگذار بر قضاوت ربط است. هدف این مطالعه، تعیین سهم و نوع تاثیر عناصر روش شناختی در تبیین ربط میان مدرک بوده و پرسش و تنها جنبه اثربخشی نظام بازیابی بدون ارزیابی کارایی بررسی شده است. روش ها: روش پژوهش نیمه تجربی (پیش آزمون-پس آزمون تک گروهی) و جامعه پژوهش مقالات کارآزمایی بالینی موجود در فراتحلیل مقالات مرور نظام مند نمایه شده در کاکرین و نمونه گیری هدفمند بود. مقالات کارآزمایی بالینی موجود در فراتحلیل دارای شماره پابمد موجود در مقالات مرور نظام مند دسترسی آزاد پایگاه کاکرین از ابتدا تا پایان سال 2018 (به عنوان پرسش نظام بازیابی) با حداقل 50 مقالات کارآزمایی بالینی دانلود شد. پیش پردازش متن و تعیین نمره «فراوانی اصطلاح- معکوس فراوانی متن» و شباهت سرعنوان های موضوعی پزشکی بین این مقادیر با نرم افزار نایم انجام شده و میانگین نمره «سودمندی تجمعی نزولی نرمالیزه» در گروه های با رتبه بندی مدارک در سطح به تنهایی مقایسه شد. یافته ها: نتایج آزمون تی زوجی نشان داد تفاوت میانگین ان دی سی جی در هر چهار گروه در تمامی نقاط دقت مدرک منفی است. بیشترین تفاوت میانگین مربوط به عناصر روش شناختی پایه و استاندارد در (064/ 0-) در نقطه دقت 10 (دهمین مدرک در نتایج بازیابی شده)، و کمترین تفاوت میانگین مربوط عناصر روش شناختی پایه در (0/021-) در نقطه دقت 50 و 70 بود. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که رویداد عناصر روش شناختی در متن یا وزن دهی به آن ها می تواند نتایج مرتبط را کاهش دهد و می تواند بر اثربخشی نظام بازیابی بر پایه ربط و اعتبار تاثیر منفی داشته باشد.

هدف: شناخت نقش سطح خوانایی مدرک و پیچیدگی عینی وظیفه کاری در قضاوت ربط و رتبه بندی دانشجویان از مدارک است . روش: پژوهش حاضر کاربردی است و از تحلیل محتوای کمّی به منظور تعیین سطح خوانایی متون استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 2825 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی حوزه علوم انسانی دانشگاه شیراز تشکیل داده اند. برای تعیین حجم نمونه با توجه به زمان بربودن فرایند قضاوت ربط مدارک و محدودیت وقت آزمودنی ها و حجم نمونه در سایر مطالعات رفتار اطلاع جویی، از روش نمونه گیری غیراحتمالی از نوع داوطلبانه به تعداد 60 نفر استفاده شد. برای تعیین پیچیدگی عینی، دو وظیفه کاری براساس چارچوب طراحی وظیفه کاری بورلند (2000)، مخزن وظیفه جست وجو و نظرات متخصصان طراحی شد. پس از اینکه متخصصان وظایف کاری را تأیید روایی کردند، پنج نفر از متخصصان با جست وجو در پایگاه های مقالات فارسی شامل مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، مگ ایران و نورمگز چهار مقاله مرتبط، چهار مقاله تاحدی مرتبط و دو مقاله نامرتبط از نظر میزان ربط را انتخاب کردند. همچنین با تعیین سطح خوانایی این مقالات با استفاده از فرمول خوانایی فلش دیانی، مقالات در دو سطح دشوار و خیلی دشوار دسته بندی شدند. در مرحله بعد، کاربران ده مقاله مربوط به دو وظیفه کاری را در طیف شش درجه ای (از کاملاً نامرتبط تا کاملاً مرتبط) نمره دهی و در مرحله بعد براساس درجه ربط رتبه بندی (رتبه 1 تا 10) کردند. داده ها با نرم افزار آماری علوم اجتماعی نسخه اس پی اس اس ۲۳ تحلیل و برای پاسخ به پرسش ها از آزمون های تی تست و یو من ویتنی استفاده شد. نتیجه گیری : نقش سطح خوانایی مدارک و پیچیدگی عینی وظیفه بر قضاوت ربط و رتبه بندی مدارک اثرگذار است. بنابراین، بررسی اثر این شاخص ها در حوزه قضاوت ربط در بهبود طراحی سامانه های بازیابی اطلاعات و افزایش کیفیت طراحی الگوریتم های ربط و رتبه بندی مؤثر است.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناخت دیدگاه مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی زیر نظر دو وزارت خانه علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیرامون دسترسی کاربران به پایان-نامه ها است. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش از نوع پیمایش توصیفی است. جامعه پژوهش شامل تمامی مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی زیر نظر دو وزارت خانه علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بود. با توجه به شمار محدود اعضای جامعه، در این پژوهش از نمونه گیری استفاده نشده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود. یافته ها: یافته ها نشان داد که به طور کلی مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها دیدگاه های متفاوتی در مورد دسترسی به پایان نامه ها دارند. دیدگاه مدیران در مورد سطوح دسترسی به پایان نامه برای کاربران داخل و خارج دانشگاه متفاوت بود به طوری که در مورد کاربران داخل دانشگاه آنان بیشتر با دسترسی به متن کامل و در مورد کاربران خارج از دانشگاه نیز بیشتر با دسترسی به اطلاعات کتابشناختی موافق هستند. همچنین آنان با دسترسی بخش هایی از پایان نامه ها (نه متن کامل) در هردو شکل چاپی و الکترونیکی و در قبال پرداخت هزینه موافق ترند. مدیران مورد بررسی از میان قالب های گوناگون نسخه الکترونیک با قالب «پی.دی.اف.» موافق بودند. اصالت: علیرغم اهمیت شناخت نگرش مدیران کتابخانه ها نسبت به تعیین خط مشی و سیاست دسترس پذیر نمودن پایان نامه ها برای کاربران کتابخانه، تا کنون این مهم بررسی نشده است. در این مقاله به این مهم پرداخته شده است.

هدف: سامانه های پیشنهاددهنده ی منابع علمی با این هدف بوجود آمدند تا به کاربر منابعی را پیشنهاد دهند که به نیاز اطلاعاتی او نزدیک است. هدف اصلی پژوهش حاضر، مقایسه میزان اثربخشی سامانه های پیشنهاددهنده مقاله های مرتبط در پایگاه های وب آو ساینس و گوگل اسکالر در چهار حوزه موضوعی از دیدگاه کاربران است. روش:پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از حیث روش، توصیفی از نوع مقایسه ای است. نمونه پژوهش به دو گروه نمونه انسانی و مقالات تقسیم می شود. نمونه انسانی شامل 120 نفر از دانشجویان مقطع دکتری بود. این افراد از ۴ حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم پایه، فنی-مهندسی و کشاورزی و دام پزشکی بودند و از هر حوزه ۳۰ نفر. نمونه مقالات، 2400 مقاله مرتبط متشکل از 1200 مقاله مرتبط پیشنهاد شده در هر یک از دو پایگاه بود. داده های این پژوهش توسط دو ابزار پرسشنامه و نرم افزار شبیه سازی محیط پایگاه ها گردآوری شد. نتایج: یافته ها نشان داد از دید کاربران، سامانه پیشنهادهنده پایگاه های وب آوساینس و گوگل اسکالر در پیشنهاد مقاله های مرتبط اثربخش عمل نموده است، همچنین، بین اثربخشی مقاله های مرتبط در چهار حوزه تفاوت معنا دار وجود داشت و هر دو پایگاه در حوزه موضوعی علوم انسانی نسبت به سایر حوزه ها، کمترین تعداد مقاله های مرتبط و بیشترین تعداد مقاله های نامرتبط را به کاربران بپیشنهاد داده بودند. اصالت: علیرغم اهمیت سامانه های پیشنهادهنده مقاله ها، پژوهشی که اثربخشی سامانه های پیشنهاد دهنده مقالات مرتبط در پایگاه وب آوساینس و گوگل اسکالر را از دیدگاه کاربران مورد بررسی قرار داده باشد، مشاهده نشد.

هدف: این پژوهش دو هدف اساسی را دنبال می کند: ابتدا شناخت وضعیت کتابخانه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران از طریق ارزیابی محیط داخلی(نقاط قوت و ضعف) و محیط خارجی (فرصت ها و تهدیدها) و سپس ارائه راهکارها و برنامه های راهبردی به منظور کمک به کتابخانه برای دستیابی به اهداف، رسالت ها و چشم اندازهای پیش بینی شده. روش: این پژوهش بر پایه مدل دیوید، فرد و هانگر و تکنیک تحلیل عوامل راهبردی (SWOT) انجام شده است. داده های پژوهش با استفاده از تحلیل متون و اسناد کتابخانه، مصاحبه و پرسش نامه گردآوری شد. زیرساخت سؤالات مصاحبه و پرسش نامه را استاندارد کتابخانه های تخصصی ایران تشکیل می داد. با تحلیل داده های به دست آمده، عوامل راهبردی داخلی و خارجی استخراج و بر اساس اهمیت و وزن اختصاص یافته رتبه بندی شدند. در پایان ماتریس عوامل راهبردی (TWOS) ترسیم و چهار گروه راهبرد (SO، ST، WO و WT) ارائه شد. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که نمره ارزیابی عوامل داخلی و خارجی کتابخانه به ترتیب 999/2 و 275/2 است؛ به عبارت دیگر بر اساس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، کتابخانه در موقعیت متوسط قرار دارد. در نهایت، 16 راهبرد اصلی در مقوله های خدمات، مدیریت، منابع انسانی و تجهیزات با اولویت های زمان بندی شده برای کتابخانه پیشنهاد شد. اصالت اثر: این پژوهش را می توان اولین پژوهشی دانست که با استفاده از تحلیل عوامل داخلی و خارجی به ارزیابی یکی از مهم ترین کتابخانه های تخصصی ایران می پردازد. بر اساس نتایج این پژوهش، مجموعه ای از راهکارها و عوامل راهبردی در مقوله های مختلف پیشنهاد می شود که باید دستمایه مدیران این کتابخانه و سایر کتابخانه ها برای برنامه ریزی و اقدامات عملی آتی قرار گیرند.