رویا موفق

ایران و تاجیکستان، اشتراکات فراوانی در عرصه های مختلف دارند؛ این امر باعث شده هم گرایی این دو کشور، در همه امور، دارای اهمیت باشد. از سویی، همراه ساختن تاجیکستان با سیاست های منطقه ای و بین المللی ایران، نیازمند افزایش قدرت نرم، پذیرش سیاست ها و مواضع ایران در میان افکار عمومی و نخبگان تاجیکستانی است. یکی از راهکارهای افزایش هم گرایی، استفاده بهینه از دیپلماسی رسانه ای است. از این رو، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که دیپلماسی رسانه ای چگونه می تواند هم گرایی این دو کشور را افزایش دهد؟ این پژوهش به روش کیفی و از طریق مصاحبه با 12 نفر از صاحبنظران رسانه ای که حداقل دو سال در تاجیکستان زندگی کرده اند، انجام شده است. همچنین اعتباربخشی یافته ها به وسیله باورپذیر کردن گزینشی صورت گرفته است. براساس یافته های پژوهش، عوامل تأثیرگذار بر دیپلماسی رسانه ای عبارت اند از: الف- عوامل علی: قرابت های فرهنگی و زبانی، آداب و رسوم، عوامل سیاسی داخلی و خارجی؛ ب- عوامل میانجی: ژئوپلیتیک، همکارهای بین المللی و عوامل اقتصادی؛ و ج- عوامل زمینه ای: نگرانی های امنیتی، وحدت دینی و آمادگی نظامی. لزوم اتخاذ رویکرد جدید در عرصه فرهنگی، دیپلماسی رسانه ای فعال و هوشمندانه، شناسایی اقوام و اشتراکات مردمی، احترام به حاکمیت تاجیکستان و در نهایت، سرعت عمل رسانه ها در تقویت روابط بین دو کشور، ازجمله نتایج این پژوهش هستند.  

پپس از استقرار طالبان در افغانستان (آگوست 2021)، برقراری امنیت و ثبات در این کشور به دلیل همجواری با ایران، اهمیت ویژه ای یافته است. رسانه ها، نقش مهمی در حفظ اتحاد و همگرایی دو همسایه بر عهده دارند. گرایش های خلافت گرایانه طالبان، محدودیت رسانه ای بیشتری در مقایسه با گذشته ایجاد کرده است. لذا، رسانه های برون مرزی ایران، باید به دنبال راهی برای حفظ و افزایش تفوق و همگرایی مردم دو کشور باشند. از این رو سؤال اصلی این است که «دیپلماسی رسانه ای چطور می تواند همگرایی دو کشور را پس از بازگشت طالبان افزایش دهد»؟ این پژوهش با تکیه بر نظریات همگرایی و دیپلماسی رسانه ای و با استفاده از روش داده بنیاد انجام شده است. بر این اساس با کاربست مصاحبه نیمه ساختاریافته، دیدگاه های 16 صاحب نظر حوزه افغانستان تحلیل و برای تسهیل فرآیند کدگذاری و تحلیل داده ها از نرم افزار MAXQDA استفاده شده است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که عوامل تأثیرگذار بر دیپلماسی رسانه ای عبارت هستند از: الف) عوامل زمینه ای: شامل نگرانی های امنیتی، آمادگی نظامی، فرهنگ راهبردی و پویایی مذهبی؛ ب) عوامل علی: شامل پیوندهای تاریخی و فرهنگی عمیق، آداب و رسوم، عوامل سیاسی داخلی و خارجی؛ ج) عوامل میانجی: شامل پناهجویان افغانستانی، قومیت گرایی و اقلیت ها، عوامل اقتصادی، اکوسیستم و زنان. همچنین اتخاذ موضعِ برابر در مقابل حکومت سرپرستی طالبان توسط ایران نقش مؤثری در دیپلماسی رسانه ای داشته و استفاده از ظرفیت های فرهنگ و تمدن فارسی مهمترین و مؤثرترین راه همگرایی بین دو کشور است.