فاطمه اردالی

تغییرات آب و هوایی اثرات قابل توجهی بر منابع آبی در مناطق خشک و نیمه خشک داشته است و می تواند بر آسیب پذیری کشاورزان و رفاه خانوارهای روستایی نیز مؤثر باشد. لذا در پژوهش حاضر، عوامل تعیین کننده میزان آسیب پذیری خانوارهای کشاورز در مناطق روستایی جنوب دریاچه بختگان واقع در استان فارس با تأکید بر تغییر اقلیم مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین آسیب پذیری خانوارهای کشاورز منطقه مورد مطالعه با استفاده از شاخص آسیب پذیری معیشتی (LVI) مورد سنجش قرار گرفت و از مدل رگرسیون بتا جهت ارزیابی عوامل مؤثر بر سطوح آسیب پذیری استفاده شد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 350 خانوار روستایی تعیین شد. داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسش نامه و مصاحبه حضوری در سال ۱۴۰۱ جمع آوری شد. نتایج مدل رگرسیون بتا نشان داد که سن سرپرست خانوار، بعد خانوار، سطح تحصیلات سرپرست خانوار، دسترسی به اطلاعات هواشناسی، عضویت در تعاونی ها، درآمد خارج از مزرعه و همچنین دریافت وام بانکی تأثیر معنی داری بر آسیب پذیری خانوارهای روستایی منطقه مورد مطالعه دارد. بر اساس نتایج به دست آمده، توصیه می شود سیاست توسعه روستایی بر روی نکات کلیدی که تاب آوری و ظرفیت سازگاری خانوار کشاورز را ارتقا می دهد از جمله آموزش، درآمدزایی، دسترسی به اطلاعات هواشناسی و عضویت در تعاونی ها هدف گذاری شود.

امنیت غذایی یکی از مهم ترین دغدغه های توسعه در مناطق روستایی است؛ لذا، در مطالعه پیشرو ابتدا ناامنی غذایی خانوارهای روستایی ساکن در دهستان خیر واقع در شهرستان استهبان و منطقه جنوبی دریاچه بختگان با استفاده از شاخص مقیاس نا امنی غذایی خانوار از بعد دسترسی (HFIAS) بررسی شد. سپس تعیین کننده های ناامنی غذایی در خانوارهای مورد مطالعه با استفاده از روش تخمین پروبیت ترتیبی مشخص شدند. بر اساس فرمول کوکران نمونه ای شامل ۳۵۰ خانوار روستایی تعیین و داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسش نامه و به صورت حضوری در سال 1401 جمع آوری شد. نتایج نشان دهنده این است که ناامنی غذایی از یک خانوار به خانوار دیگر و از یک روستا به روستای دیگر به طور قابل توجهی متفاوت است. همچنین نتایج نشان می دهد که از میان ۳۵۰ خانوار بهره بردار کشاورز مورد پرسش قرارگرفتن در دهستان خیر، تعداد ۱۵۸ خانوار (۱۴/۴۵ درصد) برخوردار از امنیت غذایی، ۴۱ خانوار (۷۱/۱۱ درصد) در شرایط ناامنی غذایی خفیف، ۱۱۲ خانوار (۳۲ درصد) در شرایط ناامنی غذایی متوسط و ۳۹ خانوار (۱۴/۱۱ درصد) در شرایط ناامنی غذایی شدید هستند. بر اساس نتایج به دست آمده از روش پروپیت رتبه ای متغیرهای سن، تعداد اعضای خانواده، تحصیلات، دسترسی به زیرساخت ها، داشتن توانایی پس انداز، وام بانکی، درآمد خارج از مزرعه تاثیر معنی دار بر گروه های مختلف امنیت و ناامنی غذایی داشته است. در مقابل متغیر دریافت یارانه، تاثیر معنی داری بر ناامنی غذایی در منطقه موردمطالعه ندارد؛ بنابراین ضروری است شیوه پرداخت یارانه های مستقیم مورد بازبینی قرار گیرد.