حسنی السادات شمس دولت آبادی

امروزه راه حل های طبیعت محور برای مدیریت و برنامه ریزی شهری و پاسخ به مسائل شهر بسیار مورد توجه است. ارزیابی خدمات اکوسیستمی در شهر مسیری را مشخص می کند تا بتوان ارتباط انسان و محیط را براساس منافع، مزایا و آسیب های احتمالی مدیریت کرد. کشاورزی شهری رویکردی است که در سالهای اخیر برای فضای سبز شهری ارائه شده اما بررسی همه جانبه خدمات اکوسیستمی در کشاورزی شهری مسئله مهمی است که به آن پرداخته نشده است. به همین دلیل این پژوهش تاثیرگذاری کشاورزی شهری بر خدمات اکوسیستمی فضای سبز شهری را مورد تحلیل قرار می دهد. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است که با روش پژوهش مرور سیستماتیک و تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. در این پژوهش ابتدا مبانی خدمات اکوسیستمی و کشاورزی شهری مطالعه می شود سپس با بررسی پژوهش ها، تاثیر فضای سبز مثمر در ایجاد خدمات اکوسیستمی شناسایی می گردد. نتایج این پژوهش حاکی از این مهم است که خدمات فرهنگی اکوسیستمی مهمترین مزیتی است که از طریق کشاوزی شهری ایجاد می شود. و این درحالی است که در مورد بعضی از خدمات تنطیمی اکوسیستم، کشاورزی شهری آسیب زا و هزینه بر است. بنابراین برای ایجاد و یا گسترش کشاورزی شهری باید با نگرشی کل نگر تصمیم گیری کرد تا خدمات اکوسیستمی تبدیل به آسیب های اکوسیستمی نشود.

بازخورد احساسی و یا امکان اشتراک عاطفی با هر پدیده ای در اطراف انسان، می تواند القاکننده زنده بودن آن باشد. قابلیت تعامل انسان با فضای پیرامونی همواره حائز اهمیت بوده؛ زیرا تحقق آن کیفیت زیست انسان را افزایش خواهد داد. از طرفی دیگر، زنده انگاری فضا در حوزه فضای همدلانه نیز مطرح می شود و کارکرد نورون های آینه ای مغز در فضاها و قابلیت تخیل زنده انگاری انسان در قبال آن، امکان اشتراک احساس را فراهم می آورد. باتوجه به اهمیت فضاهای زنده و تعامل انسان با آن، این مقاله در پی تدوین تفاوت ها و تشابه های این دو نگاه است تا در نهایت مدل مفهومی و کاربردی برآمده از این دو نظریه بتواند در طراحی فضای زنده راهگشا باشد. نوع تحقیق، کیفی و به شیوه توصیفی تحلیلی است که با بررسی ویژگی های اصلی فضای زنده در «آزمون آینه خویشتن» الکساندر و «فضای همدلانه» به شیوه استدلال استقرایی و تحلیل منطقی به مقایسه این دو نگرش می پردازد. یافته ها نشان داد که فضای زنده در نظریه همدلی می تواند طیفی از احساس خوب و بد را منعکس کند؛ اما در آزمون آینه خویشتن فضاهایی با احساس خوب، بیشتر زنده هستند و کیفیت حضور فطری انسان را فراهم می کنند. شباهت ها و تفاوت های این دو دیدگاه می تواند دید خوبی از تعریف فضای زنده به ما دهد. این پژوهش می تواند به طراحی فضاهایی کمک کند که نه تنها پاسخگوی نیازهای کاربردی انسان ها باشند، بلکه جنبه های عاطفی و احساسی زندگی آنان را نیز مدنظر قرار دهند. باتوجه به ویژگی های احساسی و تجربی فضا، طراحی محیط های همدلانه و زنده می تواند تأثیرات مثبت تری بر روان انسان ها داشته باشد.

هرچه فضای باز شهری به عنوان ظرف تعاملات شهری، شرایط مناسب تری را برای برقراری روابط اجتماعی مؤثر اعضای خود فراهم آورد، امکان بیشتری برای رشد اجتماعی و برقراری اعتماد اجتماعی برای ساکنان آن جامعه متصور خواهد بود. این پژوهش باهدف تحلیل و تبیین اثر فضاهای باز شهری بر تعاملات و اعتماد اجتماعی در محله یوسف آباد شهر تهران انجام شده است. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده و تحلیل عاملی به عنوان ابزاری برای سنجش معنی داری شاخص ها مورداستفاده قرارگرفته است. در مرحله اول مصاحبه با صاحب نظران با بهره گیری از روش گلوله برفی صورت گرفت و تا رسیدن به اشباع نظری با 10 نفر از خبرگان ادامه یافت. سپس به منظور یافتن مفاهیم کلیدی با استفاده از روش تحلیل محتوا، کدگذاری های باز و محوری انجام شد. در دو دور دلفی، خبرگان پرسشنامه محقق ساخت را پاسخ دادند. نتایج به دست آمده از پرسشنامه، تحت تحلیل عامل Q قرار گرفت و چهار طبقه بندی از آن به دست آمد که زمینه را برای تدوین جدول هدف-محتوا برای تنظیم پرسشنامه کاربران فضا فراهم کرد. در مرحله دوم با توجه به فرمول کلاین بر اساس تعداد سؤالات پرسشنامه کاربران، حجم نمونه در حدود نفر 190 محاسبه گردید. کاربران فضا با استفاده از نمونه گیری تصادفی و خوشه ای مورد پرسش قرارگرفته و داده ها در نرم افزار SPSS نسخه 22 با استفاده از تحلیل عاملی R ارزیابی شده اند. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد که هشت عاملِ شناسایی شده شامل؛ اجتماع پذیری، تنوع فضایی، آسایش کالبدی و اقلیمی، رابطه تعامل و اعتماد اجتماعی با تأمین نیازهای محیطی، شناخت پذیری، دسترسی پذیری پیاده، انعطاف فضایی و آسایش روانی با شکل گیری چرخه بر اعتماد اجتماعی تأثیرگذار هستند.