زهرا بازرگان

پژوهش حاضر، با هدف طراحی و آزمایش یک دوره آموزشی برای توسعه پایدار، در مقطع ابتدایی و به منظور پاسخگویی به نارساییها و نیازهای آموزش و پرورش در سال تحصیلی 92 1391، انجام شده است. بدین منظور ابتدا مفاهیم کلیدی توسعه پایدار در شش مقوله اصلی (صرفه جویی در مصرف انرژی و بازیافت، تنوع زیستی و اجتماعی، وابستگی متقابل، عدم خشونت، مشارکت اجتماعی در حفاظت از محیط زیست و تغذیه پایدار) با توجه به پیشینه موجود در جهان تعیین شد. پس از مشخص شدن نیازهای آموزشی دانش آموزان در زمینه های فوق، با تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی (که نشانگر پایین تر بودن فراوانی مؤلفه های اجتماعی آموزش برای توسعه پایدار نسبت به مؤلفه های زیستی آن بود) و انجام پیمایش از مناطق بیستگانه شهر تهران، (حجم نمونه 558 نفر)، آزمون اثربخشی آموزش محتوای طراحی شده بر دانش و نگرش دانش آموزان، با به کارگیری روش شبه آزمایشی و طرح از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه صورت گرفت. آزمودنیها (از دو دبستان دخترانه و پسرانه پایه چهارم) شامل 58 دانش آموز در گروه آزمایش (33 پسر و 25 دختر) و 46 دانش آموز (22 پسر و 24 دختر) در گروه گواه گمارده شدند. نتایج تحلیل کوواریانس با استفاده از نتایج پرسشنامه پژوهشگر ساخته، برای سنجش نگرش پایداری (پایایی 0/79) و آزمون برای سنجش دانش پایداری (پایایی 0/69)، نشانگر تفاوت معنادار میان میانگینهای نمرات گروههای آزمایش و گواه پس از انجام دادن مداخله آموزشی، بدون توجه به جنسیت است. مدل مفهومی حاصل از این پژوهش، چارچوبی برای تحلیل ابعاد آموزش مفاهیم توسعه پایدار، در نظام آموزشی کشورمان فراهم می آورد.

مقاله حاضر به بررسی خشونت کلامی از نظر معلمان و دانش آموزان مدارس راهنمایی شهر تهران می پردازد. آزمودنی های پژوهش شامل 498 نفر از دانش آموزان دختر و پسر و 43 نفر از دبیران زن و مرد آنها است. یافته های پژوهش نشان می دهد که خشونت کلامی در مدارس راهنمایی شهر تهران شایع است. دانش آموزان فضای آموزشی نامناسب. ارتباطات نامطلوب در مدرسه. و حجم زیاد کتب درسی را باعث خشونت کلامی خود می دانند در حالیکه معلمان بیشتر بر عوامل خارج از مدرسه. در ایجاد خشونت دانش آموزان تاکید دارند. دانش آموزان ناتوانی معلم در تدریس حقوق و در آمد ناکافی و عدم ارتباط مطلوب و همکاری میان معلمان و مسئولان مدرسه را سبب بروز خشونت کلامی معلمان می دانند حال آنکه اکثر معلمان عدم علاقه و انگیزه معلم به حرفه معلمی و تدریس را از عوامل بروز خشونت در معلم تلقی می کنند معلمان بیشتر ازدانش آموزان اعتقاد دارند که مسئولان مدرسه در مقابل خشونت کلامی دانش آموزان و معلمان واکنش نشان می دهند.

رفتارهای خشونت آمیز در مدرسه بر فرآیند آموزش و پرورش تاثیر می گذارد و عواقب ناگواری دارد. با توجه به اهمیت مساله، این پژوهش به منظور بررسی نوع، فراوانی، و علل خشونت بدنی در مدارس راهنمایی شهر تهران و واکنشهای اولیای مدرسه در برابر خشونت از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر انجام شد. در این پژوهش، شناخت رابطه یا تعامل سه راهه جنسیت، کلاس، و ابراز خشونت بدنی نیز مورد بررسی قرار گرفت. نمونه مورد مطالعه 471 دانش آموز سالهای اول و سوم راهنمایی (227 دختر و 244 پسر) بودند. برای جمع آوری اطلاعات از یک پرسشنامه محقق ساخته با 45 سوال بسته پاسخ استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که اعمال خشونت بدنی در مدارس از سوی دانش آموزان، معلمان و حتی در بعضی موارد از طرف کارکنان غیرآموزشی وجود دارد. اما موارد خشونت بدنی در مدارس پسرانه از سوی دانش آموزان و معلمان به مراتب بیشتر از مدارس دخترانه گزارش شد. همچنین، دانش آموزان پسر بیشتر از دختران و به صورتی معنادار ابراز خشونت بدنی را توصیه می کنند. درباره واکنش مدرسه در برابر اعمال خشونت بدنی معلمان نسبت به دانش آموزان، نظر اغلب دانش آموزان این است که مسئولان به هر حال حق را به معلمان می دهند، با بی اعتنایی و بی توجهی می کنند، و یا خود دانش آموز شاکی را تنبیه می کنند. بر اساس یافته

"یکی از موانع عمده تحقق هدف های آموزش و پرورش در مدرسه وجود تعارض و اختلالات رفتاری دانش آموزان است. این در حالی است که تعارض جز اجتناب ناپذیر زندگی روزمره است و اگر انسان به طریق مثبت و سازنده با آن برخورد کند، می تواند عاملی برای یادگیری و رشد شخصی باشد. میانجیگری یکی از روش های موفق مدیریت تعارض است که در بسیاری از کشورها برای پیشگیری از مشکلات رفتاری و کمک به ایجاد تفاهم و حل مسالمت آمیز، مسائل و اختلاف های بین افراد، گروه ها و ملت ها به کار گرفته می شود. فلسفه میانجیگری در مدرسه این است که دانش آموزان در صورتی که آموزش خاصی در زمینه چگونگی حل تعارض دریافت کنند، می توانند تعارض های خود را به طریقی مسوولانه و سازنده حل کنند. کسب مهارت های حل تعارض همچنین می تواند به افزایش اعتماد به نفس در دانش آموزان و بهبود روابط آنان با یکدیگر بینجامد. در مقاله حاضر، نگارنده ضمن اشاره به تاریخچه میانجیگری و کاربرد آن در خانواده، محله، سازمان ها و در سطح بین المللی، به توصیف و تحلیل فرایند میانجیگری در مدرسه از طریق بزرگسالان و در بین همتایان می پردازد و نتایج مثبت این رویکرد و محدودیت های آن را بررسی می کند. در پایان مقاله، کاربرد میانجیگری در مدرسه های ایران به عنوان روشی برای پیشگیری و کاهش اختلالات رفتاری دانش آموزان، به ویژه برای تعدیل بحران های نوجوانی مورد توجه قرار می گیرد. "

در سال های اخیر توجه به نقش مدیر به عنوان رهبر آموزشی و مهم ترین عامل تغییر و تحول و موفقیت برنامه های آموزشی و پرورشی مدرسه سبب گرددیه که کار برنامه ریزان آموزش مدیران زیر سوال قرار گیرد و برنامه ریزان به تجدید نظر در برنامه های آموزشی و جست و جوی رویکرد های کارآمدتر برای آماده سازی مدیران بپردازند انتقاد از برنامه های سنتی آموزش مدیران مدارس در زمینه هایی مانند ناکار آمدی ساختار برنامه ها تدریس انتزاعی یا عدم سازگاری بین نظریه و عمل فقدان شیوه مناسب ناسازگاری برنامه با شیوه های یادگیری و روحیه بزرگسالان موجب شده که در چند دهه اخیر تلاش های بسیاری در دانشگاه های بزرگ دنیا برای تغییر برنامه های سنتی آموزش مدیران و سازگار کردن آن با نیازهای این حرفه انجام گیرد مقاله ضمن مرور پارادایم ها و دیدگاه های غالب در آموزش مدیران و تحلیل انتقاد های وارده به آموزش سنتی به بررسی رویکرد های عمده در این زمینه می پردازد و با معرفی نمونه هایی از رویکرد های غالب مانند مربیگری مانتورا تشکیل گروه های مطالعه مسائل مدیریت و غیره رویکرد نوشتن مورد را که در حال حاضر به عنوان روشی موثر در دانشگاه های ایالت کبک (کانادا) برای آموزش اولیه و آموزش ضمن خدمت مدیران مورد استفاده قرار می گیرد مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد

مقاله حاضر رفتار وروابط میان فردی معلمان با دانش آموزان را در کلاس درس مورد بررسی قرار میدهد.نمونه این پژوهش شامل 948 نفر از دختران دانش آموز و30 نفر از معلمان منطقه 2 آموزش و پرورش تهران است .برای اندازه گیری رفتار میان فردی معلمان‘از برگردان فارسی پرسشنامه تعامل معلم (QTI) که براساس الگوی دو بعدی "لیری"ساخته شده‘ استفاده گردیده است. یافته ها نشان میدهد که معلمان با توجه به الگوی لیری خود را در بعد همکاری-مخالفت جویی (CO) ودانش آموزان معلمان خود را در بعد سلطه گری- سلطه پذیری (DS) قرار میدهند.نتایج نشان میدهد تصویری که معلمان از خود وارتباطشان با دانش آموزان در ذهن دارند با تصویری که دانش آموزان از آنان دارند متفاوت است .تصویر معلمان از خود و ارتباطشان با دانش آموزان با تصویری که آنان از معلم مطلوب در ذهن دارند چندان تفاوتی ندارد ‘در حالیکه تصویر دانش آموزان از معلم خود با تصویری که از معلم مطلوب دارند تفاوت دارد.تصویر ذهنی دانش آموزان و معلمان ازمعلم مطلوب به هم شبیه است.

مقاله ضمن اشاره به ضرورت مشارکت وهمکاری نزدیک اولیاءومربیان وآثارمثبتی که این همکاری میتواند در بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان‘درسازگاری تحصیلی وکاهش مسائل رفتاری آنان داشته باشد‘موانع عمده همکاری خانه و مدرسه را در سه دسته؛عوامل مربوط به معلم‘عوامل مربوط به مدرسه و عوامل مربوط به خانواده مورد توجه قرار میدهد. سپس براساس نتایج پژوهش هایی که کشورهای مختلف‘از جمله ایران‘درزمینه انتظارات اولیاء از مدرسه انجام شده است مهمترین نیازها و انتظارات اولیاء ازمدرسه را تشریح میکند.در بخش بعدی مقاله در مورد برخی عوامل موفقیت برنامه های همکاری خانه و مدرسه ونمونه هایی از برنامه های موفق در این زمینه توضیح داده شده است . در پایان‘با توجه به نارسایی های آموزش مدیران و معلمان در مورد چگونگی ارتباط ثمربخش با اولیاء وباعنایت به کمبودهای محیط فیزیکی مدرسه برای پذیرش اولیاء‘پیشنهاداتی عملی در جهت جلب اولیاء به مدرسه ودرگیرکردن آنان با برنامه های آموزشی و پرورشی مدرسه ارائه میگردد.

افت تحصیلی یکی از مهمترین معضلات نظامهای آموزشی در بسیاری از کشورهای جهان محسوب شده‘فعالیتهای بیشماری برای مقابله با آن انجام میگیرد. در مقاله حاضر ‘ یکی از روشهای مقابله با افت تحصیلی دانش آموزان‘به نام آموزش متقابل‘که میتواند در سطوح مختلف تحصیلی بویژه در دوره ابتدایی کاربرد داشته باشد‘ بررسی میشود.در این مقاله ضمن مطالعه تحول این روش آموزشی در گذشته‘به استقبالی که در سالیان اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا از آن به عمل آمده است اشاره شده و شرایط لازم برای اجرای این نوآوری مورد توجه قرار گرفته است. سپس برخی از نتایج و آثار مثبت این روش بر شاگردان ضعیف کلاس ((شاگرد معلمان)) ونیز بر تحول مدرسه و تغییر نگرش معلمان بررسی شده است.