مهدی (کوروش) نجیبی

جستار پیش رو با اتخاذ روش تحقیق تلفیقی نقلی- استدلالی و نیز داده پردازی های توصیفی-تحلیلی و گردآوری کتابخانه ای- نرم افزاری مطالب به نگارش در آمده؛ نگارنده ضمن اشاره به لایه های هستی شناسی و معرفت شناسی قرآن؛ به تفصیل لایه های معرفتی قرآن را تبیین؛ و افزون بر فرق گذاری میان فهم قرآن و بهره مندی از هدایت های قرآن؛ به گروه های خاص مخاطب لایه های معرفتی قرآن و نیز مراتب شناخت و میزان بهره مندی ایشان از حقایق قرآنی و هدایت های آن پرداخته؛ و روش های نیل به آن معارف را بیان نموده است.این مهم از طریق دسته بندی آیات و بررسی معانی ظاهری، تفسیری و تأویلی آن ها انجام گرفته است. در ادامه در وهله اول بر اساس روایات، لایه های معرفتی قرآنی در چهار سطح اصلی ( ظاهر، باطن، حد و مطلع ) دسته بندی نموده و در مرحله بعد با فرق گذاری میان عمومیت مخاطبان قرآن (اعم از هدایت شدگان، گمراهان، مغضوبان و مستضعفان) و هدایت شدگان قرآنی(مسلمانان، مؤمنان، متقیان و مطهران)؛ ویژگی های هر یک از آنان بر اساس آیات و روایات به لحاظ عمق اعتقادات، پایبندی به احکام فقهی و اخلاقی اسلام و قرب به حق تبیین نموده و سطح بهره مندی مخصوص هر گروه از هدایت های قرآنی را تبیین نموده است.

جستار پیش رو با روش تحقیق کتابخانه ای و بر اساس توصیف و تحلیل به نگارش در آمده و از نوع تحقیقات بنیادین و کاربردی است که با نگرش انتقادی در صدد تبیین اشتباهات کتاب اصطلاح نامه فلسفه اسلامی در بخش روابط معنایی پیشینی است که در مواردی ناشی از خطا در درک مفاهیم فلسفی و یا خلط نظام های فلسفی اشراقی، مشایی و حکمت متعالیه است و در مواردی ناشی از نبود به کارگیری درست قواعد اصطلاح نامه نگاری است. این اصطلاح نامه هم در بخش ارائه ساختار هندسی علم فلسفه و هم در رعایت قواعد شکلی و ماهوی اصطلاح نامه نگاری و هم روابط مفهومی فلسفی اشکالاتی دارد که ضرورت دارد برطرف شوند؛ زیرا این اصطلاح نامه به زبان های عربی و انگلیسی ترجمه و به عنوان پایه ذخیره سازی، جستجو و بازیابی اطلاعات از سوی برخی از مراکز علمی پذیرفته شده و افزون بر آن، در کشورهای دیگر مورد توجه قرار گرفته است. این تحقیق تنها در بخش روابط مفهومی پیشینی، برخی از مهم ترین اشکالات این اثر را تبیین کرده و راهکارهایی برای اتقان بیشتر روابط معنایی ارائه کرده است. باشد که در ویرایش بعدی مورد توجه قرار گیرد و بابی برای نقد جدی اصطلاح نامه ها گشوده شود.

جستار پیش رو با روش گردآوری کتابخانه ای- نرم افزاری و نیز داده پردازی تحلیلی- انتقادی و استدلالی با هدف تبیین، تحلیل و نقد دیدگاه ها و مبانی آنها درباره هبوط آدم (ع)و تنزل مقام یا ترفیع و عروج وی به منظور پاسخ به شبهه تناقض میان هبوط و عروج به نگارش در آمده و به بررسی دو دیدگاه اصلی و مبانی آن ها در این باره پرداخته و به این نتیجه می رسد که نه تنها –به خلاف دیدگاه برخی مفسران و متکلمان اسلامی- تناقضی میان هبوط و عروج، تکریم و ترفیع مقام وجود ندارد؛ بلکه با تبیین استدلالی مبانی نظریه حکیمان حکمت متعالیه و عارفان مسلمان درباره لزوم هبوط آدم (ع) به جهت عروج و کرامت انسان و با نقد و زیر سؤال بردن مبانی دیدگاه های مقابل که هبوط را نوعی تنزل مقام دانسته اند ، همچنین با ارائه دو تحلیل و تبیین حکمی و عرفانی، بیان می دارد که تنها راه عروج آدم (ع) به کمال نهایی اش هبوط بوده است و هبوط ملازمتی با معصیت تشریعی یا ترک اولی و اخراج از بهشت و در نهایت تنزل مقام ندارد؛ چرا که درحقیقت هبوط گسترش شعاع وجودی حقیقت آدم(ع) و به کارگیری ابزارهای موجود در عالم ماده برای عروج است. درباره هبوط آدم(ع) و پاسخ به پرسش هایی پیرامون آن، کتب و مقالاتی نوشته شده است؛ اما دغدغه اصلی هیچ یک پرسش اصلی این مقاله نبوده است؛ در حالی که پاسخ به آن، راهگشای پاسخ به آن پرسش ها و مبنای حل آنهاست.