طلعت جمالی

زمینه و هدف: اختیار پاسخ دهی به جرم توسط مقامات پلیسی، در کشورهای دارای نظام حقوقی عرفی به ویژه انگلستان دارای سابقه دیرینه است. از این اختیار، باعنوان «پاسخ های خارج دادگاهی پلیس» یاد می شود؛ قانون گذار ایران با پیش بینی نهاد اخطار در زمره اختیارات پلیس ویژه اطفال و نوجوانان، برای نخستین بار در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399، در مرحله پلیسی به این گونه اختیارات توجه کرده است. این پژوهش قصد دارد با نگاهی تطبیقی به بررسی ماهیت و ابهامات نهاد اخطار در مرحله پلیسی بپردازد.  روش: این پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی انجام شده است و یافته های آن، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مقاله ها و پژوهش های لاتین گردآوری شده است. یافته ها: بررسی تطبیقی موضوع در کشور انگلستان نشان می دهد که لازمه کارآمدی، بهره وری و اثربخشی نهاد اخطار توسط پلیس ویژه اطفال و نوجوانان، تیبین دقیق ماهیت این نهاد، توسعه مصادیق اعمال آن مابه ازای سایر جرایم خرد و سبک و همچنین تفکیک شرایط اعمال آن در مقابل بزهکاران بزرگ سال و نوجوان است. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد که اعطای برخی اختیارات در راستای برخورد با جرایم خرد به پلیس، ضمن حفظ تعامل بین پلیس و دستگاه قضایی به تقویت جایگاه پلیس در فرآیند دادرسی کیفری منتهی می شود. به موجب نتایج حاصل از این پژوهش کاربست نهاد اخطار به شرطی هویدا خواهد شد که در شروع به تعقیب فرایند کیفری اعمال شود. هرچند قانون گذار برای نخستین بار در حقوق ایران به پیش بینی این اختیار در مرحله پلیسی پرداخته است؛ اما مشخص نبودن ماهیت و محدوده آن منجر به ایجاد ابهاماتی شده است. 

کیفر تعدد جرم، به دلیل لزوم رعایت توازن میان دو مبنای اصلی کیفرگذاری، یعنی عدالت و اصلاح مجرم، با چالش های بنیادینی برای توجیه روبروست. کنار گذاشتن تنقیح مناط تعدد جرائم تعزیری از تعدد حدود و اصلاحات ماده 134 قانون مجازات اسلامی نیز توجیه عقلانی کیفر تعدد جرائم تعزیری را ضروری ساخته است. ازاین رو، این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، در تلاش برای تطبیق نهاد تعدد جرم با فلسفه کیفر و در پرتو مطالعه تطبیقی این موضوع در سه نظام حقوقی مصر، آلمان و انگلستان به نمایندگی از سه نظام حقوقی مختلف، درصدد پاسخ بدین پرسش است که مبانی و مدل مطلوب تعیین مجازات تعدد مادی جرائم تعزیری چیست؟ نظام حقوقی انگلستان، در تلاش برای ایجاد توازن میان دو هدف عدالت و اصلاح مجرم، اقدام به ارائه مدل جمع نسبی مجازات که ترکیبی از مدل جمع مادی و جمع قضایی کیفرهاست، کرده است. حقوق آلمان و مصر نیز ضمن پیروی از مدل جمع مادی، این مدل را به قیودی محدود کرده اند. نتیجه آنکه، کیفر تعدد جرم در حقوق ایران به دلیل ابهام در هدف، از همه مدل های موجود پیروی کرده و همین امر باعث شده است در برخی از مصادیق، شدت مجازات تعدد در این نظام از دیگر نظام های حقوقی بیشتر و گاه کمتر باشد که این تزلزل، هم مخالف عدالت ظاهری و واقعی و هم مخالف هدف اصلاحی مجازات است.