سپیده ملکی

با توجه به ارتباطات روزافزون و درهم تنیدگی روبه رشد جوامع ، اثرپذیری جوامع و ملل جهان از فرایند جهانی شدن غیرقابل انکار است. این مهم و تکیه بر رویکرد بازتاب در جامعه شناسی هنر به این امر منجر می شود که بتوان از بازنمایی تأثیرپذیری دوگانه تقابلی یا تعاملی از فرایند جهانی شدن در متن آثار هنری و به طور خاص هنر صنعت گرافیک که محمل ارتباطات بصری در عرصه ملی و بین المللی است ، سخن گفت. یکی از مهم ترین وجوه این تأثیرپذیری در توجه مجدد به مقوله هویت ملی است . بنابراین نگارندگان در پژوهش حاضر ، هویت ملی و نحوه بازتاب آن در جریان افزایش تعاملات و ارتباطات جهانی در عرصه ارتباطات تصویری را مورد توجه قرار داده اند و با روش تحلیل کیفی متن و به کمک نشانه شناسی لایه ای به چگونگی واکنش طراحان گرافیک ایران در رابطه با نحوه بازنمایی هویت ملی در آثارشان در مواجهه با فرایند جهانی شدن پرداخته اند. آنچه به عنوان بستری برای این بررسی در نظر گرفته شده است شامل تمامی آثار بخش اصلی دهمین دوسالانه جهانی پوستر تهران به عنوان واپسین رویداد مهم در عرصه طراحی گرافیک ایران می شود. نتیجه جستار حاضر نمایانگر تمایل تقابل گرایانه طراحان در آثارشان از طریق تأکید بر مؤلفه ارزش گذاری به زبان فارسی از بعد فرهنگی هویت ملی است.

ارتباطات روزافزون و در هم تنیدگی رو به رشد جوامع ، بر عدم انزوای آن ها و تعامل با یکدیگر در بستر جهانی صحه گذاشته و منجر به اثرپذیری جوامع و ملل جهان از فرآیند جهانی شدن شده است. اثرپذیری دوگانه ی تقابلی یا تعاملی از فرایند جهانی شدن، با توجه به رویکرد بازتاب در جامعه شناسی هنر، در متون هنری نیز بازنمایی می شود. طراحی گرافیک که به واسطه ی ماهیت کاربردی خود در تعامل و ارتباط با زندگی روزمره ی انسان هاست ، بخش عظیمی از فرهنگ دیداری را شکل می دهد توجه به قابلیت تغییر فرهنگ عمومی به واسطه ی تغییر فرهنگ دیداری در دراز مدت ، بر اهمیت پرداختن به واکاوی جهت گیری این عرصه در چالش موجود میان هویت ملی و فرهنگ جهانی صحه می گذارد. در این راستا ، پژوهش حاضر که کوششی به منظور آشکار ساختن سوی توجه طراحی گرافیک ایران در چالش میان بازنمایی هویت ملی و یا فرهنگ همگون جهانی است ، به مهم ترین رویداد این عرصه دوسالانه های گرافیک نظر داشته است و جامعه ی آماری خود را آثار بخش پوستر دوسالانه های دهه ی اخیر انتخاب کرده است و با روش تحلیل کیفی متن و به کمک تکنیک نشانه شناسی لایه ای به تحلیل متون (شامل316 اثر) پرداخته و به این نتیجه نائل آمده که طراحی گرافیک ایران بر بازنمایی مؤلفه های هویت ملی در مقابل آنچه تنها دلالتگر فرهنگ جهانی است، تفوق یافته است.