سوزان حبیب

پژوهش حاضر از شیوه جدیدی برای خوانش تزئینات سخن به میان می آورد که نه مانند مطالعات پیشین در این زمینه درگیر تفسیر اهداف تزئینات باشد و نه درگیر توصیف پیامد های آن؛ در عوض به خوانش نسبت میان تزئین و معماری می پردازد، که می تواند ابعاد تازه ای از تحولات درونی فرم معماری را برای ما آشکار سازد. اهمیت، تنوع و پیچیدگی تزئینات در معماری ایران، لزوم بررسی همه جانبه آن را دوچندان می کند و بر لزوم بهره گیری از انواع استراتژی های خوانش معماری تأکید می کند. به این منظور، مقاله پیش رو با تأکید بر اهمیت کاوش در ظرفیت سازمانی فرم پیشینه های معماری قصد دارد با خوانش تزئینات از طریق یک رویکرد فرمی، طبیعت تمهیدات فرمی و روابط و حالاتی که در طول تاریخ معماری ایران می توانند میان معماری و تزئینات (تزئین و شیء میزبان) میانجی گری کنند را آشکار سازد. این تمهیدات باتوجه به چارچوبی که توسط «رابطه تمهید و ماده» متعلق به نقد فرمالیستی ادبیات روسیه ایجادشده مورد بررسی قرار گرفته اند. رابطه تمهید و ماده هم به عنوان چارچوبی که می توان از طریق آن فرم معماری را در تمامیت خود درک کرد و مورد بررسی قرار داد و هم به عنوان روشی که می تواند به منظور تجزیه وتحلیل مولد پیشینه های معماری مورد استفاده قرار گیرد، در نظر گرفته شده است. این شیوه از ویژگی های بصری یا خودارجاعی تمهیدات چشم پوشی نمی کند اما هدف اصلیش آشکارسازی نقش ابزاری تمهیدات فرمی است و با خوانش تزئین به مثابه یکی از مؤلفه های فرم و آشکارسازی رابطه آن با سازمان فرمی معماری تلاش می کند دیاگرام های گوناگونی را با هدف تبیین نسبت میان تزئین و معماری و به عنوان واژگان جدیدی برای گسترش مرز های دیسیپلین معماری ارائه کند.اهداف پژوهش:بررسی حالات گوناگون رابطه بین تزئین و شیء میزبان (معماری).آشکارسازی طبیعت تمهیدات فرمی در رابطه میان معماری و تزئینات.سؤالات پژوهش:در معماری رابطه بین تزئین و شیء میزبان شامل چه حالت هایی می تواند باشد؟تزئینات چگونه در سازمان فرم معماری منعکس می شوند؟

مسکن اجتماعی در سال های اخیر به دنبال افزایش جمعیت و مهاجرت به شهرها، به عنوان یکی از راه های پاسخ گویى به نیاز مسکن مطرح شده است. از آنجا که در ایران مسکن اجتماعی، تجربه ای کم و بیش جدید محسوب می شود، در این راستا تحقق امر سکونت، به دلیل گسترش روزافزون چنین مسکن هایی در شهرها، ضرورى به نظر مى رسد، تا بتوان پایه هاى علمى روشنى در طراحی و در مطابقت با نیازهای انسان ایجاد نمود. هدف مقاله حاضر در بخش اول تبیین ابعاد پنهان سکونت مطابق با نیازهای انسان با رویکردی معناشناسانه و در بخش دوم واکاوی ابعاد پنهان سکونت به طور جامع در مسکن اجتماعی شهر همدان  به منظور دستیابی به سیاست های طراحی و اجرایی، در جهت ارتقاء کیفیت اینگونه از مسکن است. این مقاله به روش آمیخته و با بهره گیری از روش تحلیل محتوا، با رویکردی معناشناسانه و در حوزه معماری انجام شده است.  بخش اول داده ها بصورت کیفی با استفاده از مصاحبه  و در بخش دوم از طریق روش کمی انجام شده است. در این ارتباط ابتدا با تکیه بر اسناد کتابخانه ای، به مطالعه مفاهیم، نظریه های مرتبط با مفهوم سکونت و تحقق ابعاد وجودی انسان در مکان پرداخته شده است. در ادامه، داده ها در بخش اول، با استفاده از کدگذاری، تحلیل شده اند. در بخش دوم، داده های به دست آمده در بخش اول، به صورت پرسشنامه درآمده و با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری همچون آزمون تی، فریدمن و تحلیل عاملی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. با توجه به مطالعات انجام شده، چهار بعد شامل کالبدی- فضایی، اجتماعی- فرهنگی، ادراکی- زیباشناختی و زیست محیطی، ابعاد پنهان سکونت، هر کدام اشاره به بعدی از وجود انسان و در مطابقت با نیازهای او قرار دارند. در بین ابعاد یافت شده، برای انسان بعد اجتماعی- فرهنگی در درجه اول نسبت به سایر ابعاد، در دستیابی به مفهوم سکونت در مسکن تأثیر دارد. پس از آن به ترتیب ابعاد کالبدی- ساختاری، زیست محیطی و نهایتاً ادراکی- زیباشناختی در درجات بعدی قرار دارند، لذا در این راستا می توان با ارائه راهکارهایی در طراحی، متناسب با هر بعد، موجب ارتقاء کیفی، تحقق سکونت واقعی و آرامش انسان در چنین سکونتگاه هایی شد.

در فرآیند طراحی، مراجعه به پیشینه ها و طرح های مشابه و مطالعه و بهره گیری از آن ها ازجمله فعالیت های رایجی است که توسط طراحان انجام می شود؛ چنانچه به روش صحیحی صورت گیرد می تواند آن ها را در حل مسائل طراحی یاری کند و موجب شکل گیری ایده های بدیع و خلاقانه شود. چگونگی خوانش و تجزیه وتحلیل پیشینه ها و بهره گیری عملی از آن ها در فرآیند طراحی، اهمیت ویژه ای پیدا می کند. مطالعه حاضر با هدف ترسیم چارچوبی نظری و به منظور ایجاد مدلی در جهت خوانش مولد پیشینه ها و بهره گیری از آن در فرآیند طراحی معماری انجام شده است. ظرفیت مولد خوانش پیشینه ها به معنای آشکارکردن اصول کاربردی در پروژه مورد بررسی و هدف آن برقراری ارتباط میان تجزیه وتحلیل و طراحی است. به این منظور از خلاصه ای از رویکرد نقد فرمالیستی به عنوان مدلی که برای خوانش آثار معماری اتخاذ کرده آغاز شد و با بحث پیرامون پیشینه ها به عنوان منبع دانش طراحی و تمرکز اصلی در استخراج راه حل های کاربردی در روند طراحی معماری ادامه می یابد. به عنوان نتیجه گیری، دو رویکرد اصلی را در بهره گیری از پیشینه های معماری پیشنهاد می کند که طی آن ها می توانیم از طریق مطالعه عمیق و دقیق پیشینه و پیکربندی تقریبی با نمودار های انتزاعی یا صورت بندی راه حل های طراحی در قالب اصول فرمی و به کار گیری آن ها در موقعیت های آینده در گام نخست و همچنین توسعه خلاقانه آن ها برای انطباق با موقعیت های جدید و گسترش دانش طراحی در مرحله بعد استفاده کنیم و به کارگیری چارچوب پیشنهادی را به عنوان روشی برای مطالعه پیشینه ها در فرآیند طراحی مورد بحث قرار می دهد. اهداف پژوهش:بررسی نقش مطالعه پیشینه ها در فرایند طراحی معماری.ایجاد مدلی در جهت خوانش مولد پیشینه ها و بهره گیری از آن ها در فرآیند طراحی معماری.سؤالات پژوهش:مطالعه پیشینه ها چه نقش مولدی می تواند در فرایند طراحی معماری داشته باشد؟گام های خوانش مولد پیشینه ها و بهره گیری از آن ها در فرآیند طراحی معماری کدام است؟

بیان مسئله : خانه به عنوان بستری برای زندگی انسان که با تمام ابعاد زندگی او در ارتباط است، در طی چند دهه گذشته، به صورت قفسی بی روح درآمده و برای ساکنان خود مفهومی از خانه را تداعی نکرده است. در این راستا شناخت مؤلفه های کالبدی معنابخش به خانه به عنوان یک مکان، می تواند در ایجاد مکان های معنادار برای انسان مفید واقع شود. هدف پژوهش : هدف تحقیق، بازگشت به معنای خانه و شناسایی مؤلفه های کالبدی تجلی بخش معنا با استفاده از رهیافت پدیدارشناسی و کاربست مفاهیم آن به منظور کیفیت بخشی به خانه های امروزی است. روش پژوهش : این مقاله با رویکردی کیفی و به روش گرانددتئوری انجام شده و داده ها با استفاده از اجماع سه شیوه گردآوری شده است. در این راستا ابتدا با تکیه بر اسناد کتابخانه ای، به مطالعه مفاهیم، نظریه های مرتبط با معنای مکان در پدیدارشناسی و ابعاد هستی انسان پرداخته شده است. در ادامه به منظور تبیین مؤلفه های کالبدی معنابخش به خانه با استفاده از مفاهیم نظری پدیدارشناسی و بر پایه مطالعه هستی شناسانه، داده های به دست آمده، در محیط نرم افزار 20 MAXQDA تحلیل شده، سپس با استفاده از کدگذاری های باز، محوری و انتخابی، داده ها به مفاهیم، مقوله و سپس مؤلفه تبدیل شده است. براساس مصاحبه ها، 197 کد استخراج شده است. مصاحبه شوندگان شامل سه گروه بوده اند و داده های به دست آمده پس از مصاحبه با جمعاً 35 نفر به اشباع نظری رسیده است. نتیجه گیری : با توجه به مطالعات انجام شده، پنج مؤلفه شامل فضا، حیاط، تزیینات، نور و مبلمان از عوامل کالبدی تجلی بخش معنا در خانه هستند که هر کدام اشاره به معنایی دارند. با توجه به پایه هستی شناسانه این مقاله، خانه برای انسان، زمانی مفهوم خانه را می دهد که فراتر از بعد کالبدی، بازنمایی از هستی او که همانا توجه به بعد حرکت، زمان، خدا، آسمان و زمین است، باشد و معانی مختلفی که ریشه در هستی او دارد را در خود جای دهد.

بیان مسئله: آموزش طراحی متکی به فرآیندهای پویا، مشارکتی و خلاق است. فارغ از در نظر گرفتن تفاوت های ذاتی رشته های علوم انسانی، مهندسی و یا دیگر رشته ها با رشته های هنر و دیزاین، پلتفرم های مناسب کلاس های معلم محور، فاقد توانایی های مناسب برای ایجاد فرآیندهای پویا و خلاق هستند. این چالشی است برای آموزش مجازی درس های عملی، کارگاهی و طراحی که نیاز به فضاهایی استودیویی دارند. هدف: به اشتراک گذاری درس آموخته ها در به کارگیری ابزار و راهکارهای موازی برای بازگرداندن فرآیندهای یادگیری پویا، مشارکتی و خلاق به کلاس های استودیوی طراحی است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و با روش تحقیق مبتنی بر طراحی (DBR) انجام شده است. این روش تحقیق با دربرگرفتن چرخه های تکرارشونده طراحی، ارزیابی، طراحی مجدد، مناسب تحقیق حاضر شناخته شد. یافته ها: تم های به دست آمده شامل امکان کار گروهی، چندرسانه ای بودن، مدیریت زمان توسط دانشجو با تمرکز و بهره وری، مشاهده فرآیند یادگیری و تفکر با امکان اصلاح و بهبود، و نیاز سواد دیجیتال با کدهای مستخرج از داده ها به عنوان واحد تجزیه و تحلیل در روش کیفی پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. در این مقاله درس آموخته ها از دو استودیوی مجازی طراحی متفاوت، هر دو با استفاده از پلتفرم پدلت مورد مطالعه قرار گرفته اند.

این پژوهش تلاشی است جهت شناسایی و تشکیل پالت رنگ در خانه های دوره قاجار قزوین؛ آخرین حلقه از آداب و رسوم ساخت و ساز در شهری که یکی از دروازه های اصلی ورود زندگی مدرن به ایران بوده، در مکانی که بازتاب مستقیم زندگی در مکان است و در فرهنگی که صاحب یکی از رنگین ترین معماری های جهان است. بازسازی رنگی از حیاتی ترین بخش های بازسازی مکان های تاریخی است و نیازمند تشخیص دقیق پالت های رنگی. کاربرد دیگر این پالت ها در ترکیب بندی های جدید رنگی در فضاهای داخلی امروزی است. اما آیا پیشینه رنگین معماری ایران می تواند پشتوانه رنگ های معماری معاصر ایران باشد؟ آیا معمار می تواند در فضاهای داخلی از این رنگ ها بهره جوید و هنوز امروزی و هنوز ایرانی باشد؟ در همین راستا، روش تحلیلی-توصیفی و مطالعات کتابخانه ای جهت شناخت نقش رنگ در معماری و پیشینه روش های شناسایی پالت رنگ مورد استفاده قرار گرفته است. تحقیقات میدانی شامل شناسایی رنگ در خانه های قاجار در قزوین و متمرکز بر یک نمونه موردی یعنی خانه امینی ها بوده و شناسایی رنگ های پالت های عمومی و نقطه ای در فضاهای باز، بسته و نیمه باز صورت گرفته است. ترکیب بندی ها و تناسبات بین رنگ های مکان یا به بیان ایتن کانترست وسعت در آنهاست که رنگ های فضاهای ایرانی را می سازد و تمامی این رنگ ها قابلیت استفاده در فضاهای امروزین را دارند.