نسرین زرگرزاده دزفولی

      بحث هویت ملی از پدیده های مهم و چالش برانگیز معاصر است که اندیشمندان زیادی را بر آن داشته تا راهکارهایی ارائه دهند و از استحاله فرهنگی جوانان ایران در فرهنگ های بیگانه جلوگیری کنند. یکی از ابزارهای مهم برای رسیدن به این مهم، بازبینی کتاب های درسی است. هدف پژوهش پیش روبررسی و تحلیل مؤلفه های هویت ملی در کتاب های فارسی دوره دوم متوسطهبرایتحقق این امراست. نگارندگان در این مطالعه، در پی پاسخ به این پرسش هستند که کتاب های مذکور تا چه حد در انتقال، تقویت و تثبیت مؤلفه های هویت ملی موفق بوده اند؟ روش پژوهش از نوع کیفی و تحلیل محتواست که به شیوه اسنادی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، کتاب های فارسی ۱، ۲ و ۳ دوره دوم متوسطه(چاپ ۱۳۹۸) است. با نگاهی به یافته های پژوهش می توان دریافت که توزیع متعادلی نسبت به مؤلفه های هویت ملی صورت نگرفته و نقش دروس، صفحات و تصاویر کتاب های فارسی در شکل دهی و تقویت هویت ملی نوجوانان کم رنگ است. بیشترین میزان تأکید بر مؤلفه های «مشاهیر و نخبگان» و «زبان و ادبیات فارسی» و کمترین میزان تأکید بر دو مؤلفه «خرده فرهنگ ها» و «بناهای تاریخی و اماکن جغرافیایی» است. لازم به ذکر است که مباحث «نمادهای ملی»، «دین» و «فرهنگ و ارزش های فرهنگی» نیز از توجه شایسته برخوردار نیستند؛بر این اساس برای شکل دهی، توسعه و تثبیت هویت ملی در جوانان،لازم است کتاب های درسی به عنوان ابزار کلیدی و مهمِ مقوله هویت ملی،بازنگری شود.

 این پژوهش به روشی تحلیلی- توصیفی، با بررسی ساختار حکایت های تمثیلیِ روضه ی هشتم بهارستان جامی از منظر مینیمالیسم، به اهّمیّت کمینه گرایی در تعالیم اخلاقی و وجود نوعی قرابت و خویشاوندی بین حکایت های تمثیلی و داستانک ها می پردازد. بر اساس یافته های این پژوهش، ساختار حکایات تمثیلی بهارستان با مهم ترین عناصر داستان های مینیمالیستی از جمله: طرح ساده، حجم اندک، شخصیت های معدود و ... قابل تطبیق است. دلیل عمده ی کاربرد و خلق قالب داستان های مینیمالیستی، تأثیر بر مخاطب است. لطیفه ای که هدف هر نوعِ ادبی است. با مطالعه این پژوهش درمی یابیم که اندیشمندان فارسی زبان، سال ها پیش از نویسندگان غرب، علاوه بر کوتاه نویسی با ابتکاری دیگر، از تمثیل و زبان حیوانات نیز، برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب بهره جسته اند. همچنین می توان پی برد که علی رغم نظریه هایی که قالب داستان کوتاهِ کوتاه را محصول دنیای سرعتی و صنعتی غرب و تنگ حوصلگی خوانندگان امروزی می دانند، پیشینه کمینه گرایی به دنیای ساده شرق و آرامش تعالیم اندیشمندان این دیار برمی گردد. روش کار این پژوهش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای است.

با تطبیق فراقیه های فارسی و عربی می توان به وجوه مشترک آن ها، از لحاظ لفظ و مضمون، پی برد. شاعران فارسی زبان برخی مضامین شعری خود را از اشعار عربی قبل و بعد از اسلام، از جمله معلقات سبعه، قصاید متنبی و ... گرفته اند. در این مقاله ابتدا دو قصیده عربی، یکی معلقه امرؤالقیس ، مربوط به قبل از اسلام و دیگری قصیده برده بوصیری ، از اشعار دوره بعد از اسلام، تحلیل شده است؛ سپس با تحلیل معنایی چند قصیده و غزل فراقی فارسی، از شاعران ادوار مختلف، به مقایسه و تطبیق فراقیه های دو زبان و تأثیرپذیری آن ها از هم پرداخته شده است. با این مقایسه، می توان دریافت که بسامد برخی واژه ها و مضامین، در اشعار فراقی عربی و فارسی پرکاربردتر است. از آن جمله می توان به واژه ها و تصاویری چون یار، دیار، ساربان، محمل، شتر،کاروان، وادی، اشک، آه، منزل، گریه بر خرابه و ... اشاره کرد.