امید عزیززاده

پژوهش حاضر، پدیدۀ قاچاق موادمخدر را در جنوب استان کرمان از نظر افراد درگیر در آن بررسی می‌کند. روش‌شناسی پژوهش، کیفی و روش آن، نظریۀ زمینه‌ای بوده است. داده‌ها با استفاده از تکنیک‌های مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبۀ عمیق گردآوری شده‌اند. براساس روش نمونه‌گیری هدفمند، استراتژی نمونه‌گیری نظری و معیار اشباع نظری، با 14 نفر از افرادی که تجربۀ‌ قاچاق داشتند مصاحبۀ عمیق صورت گرفت. یافته‌ها شامل هفت مقولۀ محوری به شرح زیر هستند: شبکۀ‌ همیاران قاچاق، ضمانت‌های غیررسمی، دادرسی محلی و مبادلۀ اقتصادی و اجتماعی، مخبرها، یاغی‌گری و قاچاق و پول‌شویی در لفاف کار آبرومندانه. یافته‌ها نشان داد که قاچاق موادمخدر دارای یک میدان است؛ به این معنا که بازسازی معنایی انجام‌شده از درک و تفسیر مردم منطقه از قاچاق مواد‌مخدر به‌گونه‌ای است که در این منطقه شرایط و موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی، به شکل‌گیری نظامی منجر شده است که میدان قاچاق موادمخدر را تشکیل می‌دهد.

در این مقاله با به کارگیری رویکرد برساخت گرایی اجتماعی و روش نظرییه زمینه ای سعی شده است از منظر افراد بومی و درگیر با پدیدیه مصرف مواد مخدر و اعتیاد، شرایط، تعاملات و پیامدهای اعتیاد و مصرف مواد مخدر در شهرستان "رودبار جنوب" فهمیده شود. روش مورد استفاده در پژوهش، کیفی است و در فرایند پژوهش از نظرییه زمینه ای استفاده شده است. داده ها با استفاده از روش مشاهدیه مشارکتی و تکنیک مصاحبیه عمیق گردآوری شده اند. بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و نمونه گیری نظری و با معیار اشباع نظری، 18 نفر از مطّلعان محلی و یا به اصطلاح دروازه بانان اجتماع در مطالعه شرکت کردند. یافته های حاصل از روش نظرییه زمینه ای شامل هشت مقولیه عمده به شرح زیر است: رسوم و سنت های محلی، ارزیابی مثبت از مواد – ارزیابی منفی- با غلبیه ارزیابی مثبت، مشکلات نظام اقتصادی و معیشتی، پایین بودن شناخت و آگاهی، دسترسی آسان، فقدان امکانات لازم برای اوقات فراغت، فقدان کنترل انتظامی مؤثر و بسترهای اکولوژیک منطقه. مقولیه هسته نیز "بهنجار بودن موقعیتی" است که سایر مقوله ها را در بر می گیرد. نظرییه زمینه ای تحقیق، در قالب مدل پارادایمی شامل شش بعد شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، پدیده، تعامل و پیامدها بیان شده است.