حمیدرضا مدقق

پرداختن به مناسبات عاشقانه زن و مرد به شکلی خنده آفرین سبب شده که غالب آثار کمدی سینمای ایران، چه قبل و چه بعد از انقلاب، در ژانر کمدی رمانتیک قرار گیرند. قهرمانان مرد و زن این فیلم ها معمولاً پیش از پیوند شان در پایان روایت، از راهنمایی و کمک های دوستانی از جنس خود بهره می گیرند. در چارچوب نظریه ژانر، درک چگونگی رابطه قهرمانان مرد و زن کمدی رمانتیک با دوستانشان و اینکه این بازنمایی حامی و تقویت کننده کدام ارزش ها و باورها برای مخاطبان است، هدف این پژوهش است. بدین منظور، یازده فیلم کمدی رمانتیک ایرانی، که در بازه 1369 تا 1390 در سالن های سینماها نمایش عمومی داشته اند، با بهره گیری از تقابل های دوجزئی، تحلیل متن شده است. نتایج پژوهش گواه آن است که تقابل رفاقت مردانه/ دوستی زنانه در کمدی رمانتیک ایرانی بیانگر درونمایه بیهودگی اتحاد زنان است و این درونمایه، دست اندرکار بازسازی اجتماعی ایدئولوژی مردسالاری است. همسر (1373) تنها روایت این پژوهش است که از این الگوی تقابلی پیروی نمی کند و در آن دوستی های زنانه به رسمیت شناخته می شوند و ستایش می گردند.

ژانرها طبقاتی از انواع یا گونه های محصولات فرهنگی و هنری هستند که در عناصر معینی اشتراک دارند. این عناصر مشترک در حوزه فیلم شامل پی رنگ کلیشه ای، صحنه، شخصیت ها، سبک و شمایل نگاری می شود. در مطالعات فیلم، ژانر هم زمان یک رویکرد صنعتی، شاخصی برای مصرف کننده و مفهومی انتقادی و ابزاری برای نظریه پردازی درباره روابط بین گروه هایی از فیلم هاست. در معنای اخیر، ژانرهای فیلم راه های استانداردی برای بازنمایی جنسیت، طبقه، نژاد و قومیت محسوب می شوند. ژانرها نظام های معنایی و مملو از ارزش می باشند و بنابراین نمی توان آن ها را به مثابه چیزی مجرد و از نظر ایدئولوژیکی خالص به شمار آورد. ژانرها را می توان در سه سطح صنعت، مخاطب و متن مطالعه کرد و به ویژه در سطح متن، ژانر به مثابه بخشی از فرهنگ عامه پسند ابزار سودمندی برای پرداختن به متون رسانه ای از منظری دانشگاهی است. مطالعه ژانر از طریق شش رویکرد اصلی ساختارگرایی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصاد سیاسی، زیبایی شناختی، شباهت های خانوادگی و گفتمانی صورت می گیرد.