حمیدرضا فاضلی

یکی از اهداف قرآن کریم، هدایت و راهبری انسان برای داشتن جامعه ای سالم می باشد و در بُعد فردی سلامت اجتماعی، قرآن کریم راهکارهایی را جهت ارتقا بیان کرده است. پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی در جهت دست یابی به راهکارهای افزایش بعد فردی سلامت اجتماعی، سوره حجرات را به صورت موردی بررسی نمود. یافته های پژوهش نشان دهنده چهار راهکار در ابعاد بینشی، منشی، انگیزشی و کنشی جهت بالابردن سلامت فردی در اجتماع است: اولین راهکار با عنوان «راهکار بینشی» شامل باور بر علم الهی، نعمت شمردن فرصت بندگی خدا، باور به برادری افراد جامعه، مثبت اندیشی نسبت به افراد جامعه، باور به برابری افراد جامعه و ایمان به خداوند می باشد؛ راهکار دوم با نام «راهکار منشی» مواردی همچون رعایت تقوای الهی و اطاعت از خداوند را معرفی می نماید؛ راهکار سوم، «راهکار انگیزشی» است که به مواردی هم چون خوشبینی به آینده و امیدواری در رسیدن به پاداش را توصیه می کند و راهکار چهارم با عنوان «راهکار کنشی» به رعایت ادب نسبت به پیامبراکرم (ص)، عدم اعتماد به سخنان بدون منبع معتبر، رعایت احترام به یکدیگر، صلح و عدم تمسخر و غیبت می پردازد. دستاورد مهم دیگر پژوهه حاضر ارتباط مستقیم چهار راهکار فوق یکدیگر است که دراین صورت، سلامت فردی تحقق می یابد.

یکی از گونه های قرآن شناسی دهه های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهش های نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است که در این میان پژوهش های مبتنی بر نظم متقارن توانسته است جایگاه خوبی را در این میان به خود اختصاص دهد. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی_تحلیلی، به بررسی رویکرد «ریموند فرین»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن به تحلیل بلاغی سوره یوسف می پردازد. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن دیدگاه ریموند فرین در نظم سوره یوسف را بیان کرده و به نقد و بررسی آن می پردازد. ریموند فرین سوره یوسف را به یازده بخش تقسیم می نماید و به صورت معکوس میان بخش های مختلف سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره ارائه می کند. از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ می توان به عدم ذکر مبانی تقسیم بندی و ارائه تفاسیر اشتباه از سوره یوسف همچون منفی انگاری روح، تمایل یوسف به زلیخا و زندانی کردن سارق جام پادشاه اشاره کرد. از نتایج پژوهش می توان تبیین بهتر زیبایی ترکیب متن سوره یوسف، توسعه مباحث اعجاز ادبی قرآن کریم و توسعه مباحث متن پژوهی جدید در راستای اثبات عدم تحریف قرآن اشاره نمود.

اغلب اندیشمندان غربی قائل بر گسسته بودن محتوای قرآن هستند اما برخی از اندیشمندان این اجماع را نپذیرفته و تلاش نموده تا انسجام ساختاری متن قرآن را اثبات نمایند. مقاله حاضر با درپیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی، به بررسی رویکرد «جواد انور قریشی»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن به تحلیل بلاغی سوره یوسف می پردازد. اندیشه نظم متقارن نشان خواهد داد که متن قرآن منسجم است و هر آیه، در جای درست خود قرار گرفته است. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن نظم کامل سوره یوسف را از دیدگاه جواد انور قریشی بیان کرده و به نقد و بررسی آن می پردازد. انور قریشی سوره یوسف را به بیست و یک بخش تقسیم می نماید و به صورت معکوس میان بخش های سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره ارائه می کند. وی معتقد است که خواب پادشاه مصر به عنوان یازدهیم بخش، در مرکز ساختار سوره یوسف قرار می گیرد و  ده بخش انتهایی سوره یوسف بازظهوری از ده بخش ابتدایی سوره می باشد. ازجمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ می توان به عدم ذکر مبانی تقسیم بندی و پریشانگی در تقسیم بندی آیات اشاره کرد. از نتایج این پژوهش اثبات ساختار منظم سوره یوسف در قالب نظریه «نظم متقارن» می باشد.

سخن از انسجام و پیوستگی متن قرآن به گذشته های دور در اندیشه قرآن پژوهان مس لمان برمی گردد. به رغم باور عموم قرآن پژوهان غربی به پراکن دگی م تن ق رآن، در دوران معاص ر دسته ای از ایشان با اتکا به دانش های ادبی و زبانی، در پی اثبات انسجام و پیوس تگی ای ن متن مقدس در قالب نظریه نظم متقارن بر آمده اند. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی، به بررسی رویکرد «ریموند فرین»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با رویکردی ادبی به اثبات انسجام ساختاری سوره بقره می پردازد. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن دیدگاه ریموند فرین در نظم سوره بقره را بیان کرده و به نقد و بررسی آن می پردازد. ریموند فرین سوره بقره را به نُه بخش تقسیم می نماید و به صورت معکوس میان بخش های سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره ارائه می کند. از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ می توان به عدم ذکر مبانی تقسیم بندی ارائه تفاسیر اشتباه از سوره بقره، معیوب بودن برخی از ساختارهای درون بخشی سوره بقره، عدم توانایی قرار دادن یازده آیه پایانی بخش C’ در ساختار کلی سوره، ناکافی بودن شواهد تقارن میان بخش ها اشاره نمود. از نتایج این پژوهش اثبات ساختار منظم سوره بقره در قالب نظریه نظم متقارن می باشد که نشان می دهد سوره بقره منسجم است و هر آیه درست همانجایی از متن که باید قرار گرفته است.

بحث سبک زندگی از دیرباز تاکنون مورد توجّه بوده است. سبک زندگی قرآنی، در واقع نوع زیستن را به انسان ها معرفی می کند؛ آیات بی شماری دالّ بر این موضوع وجود دارد. این مقاله در صدد است تا با روش کتابخانه ای و نگرشی توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیات قرآن کریم، اصول و شاخصه های سبک زندگی قرآنی مورد ارزیابی قرار دهد؛ چرا که قرآن کریم با توجه به آسمانی بودن متن آن و منزه بودنش از سهو و اشتباه های رایج بشری، از اتقان و اعتبار بسیار بالاتری نسبت به سایر متون برخوردار است. بر این اساس، ضمن ارائه تعریفی مختار از سبک زندگی و خانواده به بررسی شاخصه های آن پرداخته خواهد شد؛ چراکه زندگی قرآنی در گرو انجام وظایف هر یک از اعضا می باشد. در این پژوهش با ارائه یک تعریف جامع از «سبک زندگی» و وظایف عمومی و اختصاصی هر یک از اعضای خانواده پرداخته شده است؛ چراکه اعضای خانواده وظایف مشترکی چون؛ شکر نعمت، تقوا و پرهیزکاری، صداقت، از خودگذشتگی، صبر و شکیبایی، توکل و ایمان به خدا و قناعت دارند. به طور کلی، در این پژوهش به سبک زندگی قرآنی که شامل تعریف سبک زندگی، مسئله ازدواج همراه با معیارهای انتخاب همسر و وظایف هر یک از اعضای خانواده برای تشکیل خانواده قرآن اشاره شده است. نتایج پژوهش حاکی از شناخت وظایفِ هر یک از اعضای خانواده که منجر به تشکیل یک خانواده قرآنی و داشتن یک زندگی سالم می شود.