مرادعلی رضایی ورمزیار

هدف پژوهش حاضر، طراحی و ارزیابی الگویی ساختاری از متغیرهای اجتماعی و فردی مؤثر بر درگیری تحصیلی بود. به این منظور 511 دانش آموز سال سوم دبیرستانهای شهر همدان (256 پسر و 255 دختر) در سال تحصیلی96- 1395 به روش نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای تصادفی انتخاب شدند. آنها به پرسشنامه های حمایت اجتماعی ادراک شده (زیمت، دالم، زیمت و فارلی، 1988)، پروفایل سرمایه های تحولی (بنیاد پژوهشی مینه سوتا، 2005)، سرمایه روان شناختی (لوتانز، آوولیو، آوی و نورمن، 2007)، بهزیستی روان شناختی (ریف، 1989) و درگیری تحصیلی سالملا- آرو و آپادایا (2012) پاسخ دادند. برای آزمودن الگوی پیشنهادی پژوهش، از روش الگویابی معادلات ساختاری، با تبعیت از رویکرد دومرحله ای اندرسون و گربینگ استفاده شد. الگوی پیشنهادی درگیری تحصیلی در جامعه پژوهش برازنده بود ( 1/87 = X2/DF=0/004 ،MSEA). تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که اثر حمایت اجتماعی ادراک شده بر درگیری تحصیلی بیش از آنکه مستقیم باشد، غیرمستقیم است. بنابراین، سرمایه های تحولی، سرمایه روان شناختی و بهزیستی روان شناختی میانجیگرهای کامل و تقویت کننده میان حمایت اجتماعی ادراک شده و درگیری تحصیلی اند. در این میان، نقش میانجیگر بهزیستی روان شناختی به عنوان متغیر سطح دوم، از طریق سرمایه های تحولی و سرمایه روان شناختی بر درگیری تحصیلی تأیید نشده است. درنهایت مقادیر مجذور همبستگیهای چندگانه(R2) برای توابع ساختاری نشان داد که این الگو 37 درصد از واریانس درگیری تحصیلی را تبیین می کند. نتیجه اینکه، با افزایش حمایتهای اجتماعی ادراک شده می توان میزان سرمایه های تحولی، سرمایه روان شناختی و بهزیستی روان شناختی دانش آموزان را بهبود بخشید تا این عوامل در کنار یکدیگر شرایط ایجاد درگیری تحصیلی را برای آنان فراهم سازند.

در چند دهه اخیر، چگونگی افزایش درگیرکردن دانش آموزان با وظایف تحصیلی، یکی از متغیرهای مهم پیش بین عملکرد تحصیلی دانش آموزان،توجه پژوهشگران را برانگیخته است. ازاین رو در این پژوهش به منظور درک نظام دار از فرایند تحولی که دانش آموز را به درگیری تحصیلی هدایت می کند، الگویی علّی از منابع و سرمایه های اجتماعی و روان شناختی مؤثر بر درگیری تحصیلی ارائه و اعتباریابی شد. به این منظور ۵۱۱ دانش آموز سال سوم دبیرستان های شهر همدان (۲۵۶ پسر و ۲۵۵ دختر) در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ به روش خوشه ای تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامه های سرمایه های تحولی بیرونی و درونی مینه سوتا (2005)، سرمایه روان شناختی لوتانز (2007) و درگیری تحصیلی سالملا آرو و آپادایا (2012) پاسخ دادند. داده ها به روش معادلات ساختاری تحلیل شد. بر اساس یافته ها، مدل مفروض درگیری تحصیلی در جامعه پژوهش برازنده بوده است (06/2 X2/DF=، 014/0 RMSEA=). نقش میانجی گر سرمایه های تحولی درونی و سرمایه روان شناختی در رابطه  سرمایه های تحولی بیرونی و درگیری تحصیلی، مثبت و معنادار بود. نتیجه این کهبا افزایش سرمایه های تحولی درونی و سرمایه روان شناختی می توان شرایط ایجاد درگیری تحصیلی دانش آموزان را فراهم ساخت.

هدف این پژوهش تعیین پیشایندها و پیامدهای سرمایه های تحولی برپایه الگویابی معادلات ساختاری بود. به این منظور ۵۱۱ دانش آموز سال سوم از دبیرستان های شهر همدان (۲۵۶ پسر و ۲۵۵ دختر) به روش مرحله ای انتخاب شدند و به مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده زیمت، دالم، زیمت و فارلی (۱۹۸۸)، پروفایل سرمایه های تحولی (مؤسسه پژوهشی مینه سوتا، 2005) و مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف (1989) پاسخ دادند. داده ها به روش معادلات ساختاری تحلیل شد. مدل مفروض در جامعه پژوهش برازنده بود. نتایج تحلیل ها نشان داد که نقش میانجی گر سرمایه های تحولی، در پیوند بین حمایت های اجتماعی ادراک شده و بهزیستی روان شناختی، مثبت و معنادار است و الگوی پیشنهادی 57 درصد واریانس بهزیستی روان شناختی دانش آموزان را تبیین می کند. برپایه یافته های این پژوهش مشخص شد تأثیر حمایت اجتماعی ادراک شده بر بهزیستی روان شناختی بیش از آن که مستقیم باشد غیرمستقیم و از طریق سرمایه های تحولی است. در نتیجه می توان با افزایش حمایت های اجتماعی ادراک شده میزان سرمایه های تحولی و بهزیستی روان شناختی دانش آموزان را بهبود بخشید.