محمدرضا تقیه

ادبیات و هنر خطه بلوچستان، همچون دیگر مسائل پیرامون مردم این منطقه، مهجور مانده است و علی رغم داشتن ویژگی های قابل توجه، کم تر مورد استقبال و عنایت پژوهشگران قرار دارد. اندک پژوهش های پیرامون آن، توسط بلوچ زبانان علاقه مند، انجام پذیرفته است. اسلوب، مضامین و ساختار اشعار معاصر بلوچی مشابه ادبیات کلاسیک ایران و به ویژه ادبیات غنایی قرون چهارم تا هفتم هجری است. عشق و حماسه دو مضمون اصلی سروده های بلوچی می باشد که به شکل منظومه های داستانی، روایت می شود. در کنار این مضامین، مسائل دیگری نیز مطرح شده که سرودهای دینی و اعتقادی و همین طور مدح و یادبود پیامبر اسلام و اهل بیت بزرگوار ایشان را در زمره مسائل برجسته این اشعار معرفی کرد. این پژوهش در پی آن است به تبیین و نقد جایگاه پیامبر و اهل بیت در اشعار معاصر بلوچی و چگونگی مدح و منقبت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در شعر شاعران  و هنرمندان معاصر بلوچ به روش توصیفی و تحلیلی بپردازد. نتایج تحقیق حاضر بیانگر این می باشد که آثار هنری و سروده های بلوچی متعددی پیرامون مدح و منقبت پیامبر و اهل بیت وجود دارد و شاعران این سرزمین، نسبت به بزرگان دین اسلام، مشتاق و علاقه مند بوده اند و در شعرشان، این بزرگواران را به نیکی یاد کرده اند.اهداف پژوهش:بررسی ستایش پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در شعر معاصر بلوچ.بررسی مضامین دینی در هنر معاصر بلوچ.سؤالات پژوهش:ستایش پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در شعر معاصر بلوچ چه جایگاهی دارد؟مضامین دینی در هنر معاصر بلوچ چه جایگاهی دارد؟

این مقاله در زمینه ادبیات تطبیقی با استفاده از نظریه روانشناختی «مثلث عشق» استرنبرگ، به بررسی «عشق»، یکی از رایج ترین مضامین ادبیات داستانی، در دو رمان داخلی و خارجی معاصر پرداخته است. از نظر استرنبرگ، عشق دارای سه مؤلفه شامل «صمیمیت»، «هوس» و «تعهد» است. بر اساس چگونگی ترکیب این مؤلفه ها با یکدیگر هشت نوع عشق به وجود می آید؛که عبارتند از: «فقدان عشق»، «دوست داشتن»، «شیفتگی»، «عشق پوچ»، «عشق رمانتیک»، «عشق رفاقتی»، «عشق ابلهانه» و «عشق کامل». این پژوهش، مؤلفه های مذکور را در دو داستان «از خم چنبر» اثر «محمود دولت آبادی» نویسنده معاصر ایرانی، و داستان «هرگز رهایم مکن» اثر «کازئوو ایشیگورو»، نویسنده معاصر ژاپنی- بریتانیایی، شناسایی و انواع عشق را مشخص کرده است؛ تا دیدگاه دو نویسنده را در چگونگی بیان «عشق» به دست دهد و با یکدیگر مقایسه کند. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای انجام شده است. براساس یافته های این تحقیق، مؤلفه «صمیمیت» و «عشق دوستانه یا رفاقتی» در رمان «ایشیگورو»، بیشتر به تصویر کشیده شده است. در رمان دولت آبادی، هر سه مؤلفه ، به صورت متنوع تری روایت می شود؛ در هیچکدام از رمان ها عشق آرمانی یا عشق کامل وجود ندارد بلکه عشق از نوع «پوچ و ابلهانه» بیشتر به چشم می خورد.

فرخی یزدی یکی از نویسندگان و شاعران مبتکر در بیان مشکلات اجتماعی است. او با درهم آمیختن شعر، روزنامه و سیاست سببشد با روشی نو، شیوه روبه رو شدن با مسائل اجتماعی را به دیگران بیاموزد. این شاعر انقلابی با انتشار روزنامه «طوفان»، روش خود را که برخاسته از باورش بود برای مبارزه با ظلم و ستم به مردم معرفیکرد. او برای این نوع روش مبارزه، در روزنامه متناسب با رویدادهای اجتماعی و سیاسی در ابتدای هر شماره، یکی از رباعیات را عنوان کار خود قرار داد و بدین طریق موضع روزنامه را مشخصمی کرد. براساس آن، مطالب دیگر روزنامه را مطرح کرده به مسائل سیاسی- اجتماعی و انتقادی می پرداخت. انتخاب قالبی کوتاه برای بیان انتقادات در نوع خود قابل توجه است. در این مقاله به بررسی این نوع رباعیات با عنوان: آزادی، برابری و عدالت اجتماعی، انقلاب، انتقاد از انتخابات و نادرستی آن و دفاع از توده های مردم فقیر و... پرداختهشده و نتیجه این که شیوه مبارزه فرخی یک شیوه کاملاً ابتکاری است. سرودن شعر و قرار دادن آن به عنوان مبحث اصلی و تیتر روزنامه از نوآوری های فرخی است. این اشعار، دسته بندی موضوعی شده تا روش کار شود.

«دُرِّ سخن» از آثار تازه به دست آمده متون کهن فارسی است. ابوالفتوح هبه الله الحمویی این اثر را در بین سال های 739 تا 750 قمری تألیف کرده است. این مقاله در یک چکیده و چند بخش تدوین می شود؛ در بخش اول یعنی مقدمه، همراه با بیان پیشینه، معرفی کوتاهی درباره درّ سخن و سه اثر تقلیدشده دیگر از سعدی ارائه شده است. در بخش دوم معرفی نام و نسب نویسنده، در بخش سوم معرفی نام اثر، در بخش چهارم محتوای کتاب، در بخش پنجم فهرست ابواب کتاب، 21 باب، در بخش ششم ویژگی های نگارشی و رسم الخط نسخه و در بخش آخر نتیجه گیری بیان شده است. این کتاب از متن های ارزشمند زبان فارسی است. امثال و حکم های بسیاری به نثر و نظم از خود نویسنده در این اثر موجود است. این اثر از آثار قرن هشتم هجری است و تاکنون ناشناخته بوده است. معرفی آن به سبب جنبه های ادبی و علمی و اخلاقی درخور توجه است.

جوامع بشری وقتی روی سعادت و خوش بختی را می بینند که درباره امورجامعه انسان های بافرهنگ و دانش، احساس مسئولیت کرده، با تعالیم اسلامی، دانش و منش انسانی، برای مشکلات جامعه چاره اندیشی کنند. ضرورت ایجاب می کند چنین افرادی با شیوه های ارزشمند، مسیر زندگی را برای مردم خود هموار سازند و برای دیگران و فرزندان الگویی به جا بگذارند. تا مشکلات را به راحتی حل کنند و دچار آسیب های مختلف نگردند و راه برون رفت آن را بشناسند. حمویی با چنین بینشی به دوره زندگی پس از مصیبت های قوم مغول که خود درآن قرار داشته، او را موظف کرده تا برای جامعه چاره اندیشی کند و منزلت آن را بدو باز گرداند. در این مقاله سعی برآن است روش جلوگیری از آسیب های اجتماعی که برخاسته از بی توجهی عملی به تعالیم دین و سبب ازبین رفتن اعتماد مردم می گردد، به روش تحلیل محتوا بررسی شود. پس نگرش ها تحت چهار عنوان: انسان و خدا؛ انسان و پیامبر؛ انسان و عرفا و انسان و فضیلت ها و رذیلت ها مطرح گردید و هدف ارزنده نویسنده که برای سعادت هرجامعه لازم است، تبیین شده است و نتیجه این که چنین روشی یکی از راه هایی است که بتوان جامعه را به سوی سعادت، براساس تعالیم اسلامی هدایت کرد و به روزگار عزت و سربلندی بازگردانید.

دُرِّسخن اثری منثور است آمیخته به نظم که در قرن هشتم هجری به وسیله ی غیاث الدین بحرآبادی حمویی به تقلید از گلستان سعدی نگارش شده است. این اثر، بین سال های 739تا 750 ه . ق، یعنی هشتادوسه تا نودوچهار سال پس از نگارش گلستان سعدی، و به همان سبک، نوشته شده است. می توان این اثر را پس از نزهه الارواح امیری حسینی در ۷۱۱ق. ، روضه خلد 733 ق و نگارستان جوینی که در 735ق نگاشته شده، چهارمین اثر نوشته شده به تقلید از گلس تان از لحاظ تاریخی دانس ت. اگرچه کتاب، توان برابری با کلام فاخر سعدى را ندارد، اما اثری پخته، سنجیده، زیب ا، ساده و مفید است. این مقاله بر آن است که ضمن معرفی کوتاه نویسنده و اثرش، ویژگی های سبکی کتاب دُرِّسخن غیاث را بررسی کند. نخست، به نویسنده ی آن یعنی «ابوالفتوح غیاث حمویی»، متخلص به «غیاث» و کتابش دُرِّسخن پرداخته و اطلاعاتی را به دست داده است. در ادامه مقاله، ویژگی های س بکی «دُرِّسخن» غیاث، مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که متن کتاب عرفانی، اخلاقی و تعلیمی است، به شیوه ای ساده و روان نوشته شده، گاهی با سجع و موازنه و صنایع لفظی و محسوس آراسته گردیده و ندرتا واژگانی دشوار و ناشناخته در آن به کار رفته است.