حسنعلی شربتدار

هدف پژوهش حاضر واکاوی کارکرد هنری و زیباشناختی تصاویر کتاب های هدیه آسمانی (از پایه دوم تا ششم ابتدایی) است. در این راستا، و با روش توصیفی- تحلیلی، تحلیل های دقیقی از ارتباط تصاویر هنری با قالب های نگرش فرهنگ اسلامی در کتب ابتدایی ارائه شده است. به عبارت دیگر، سوال پژوهش حاضر این است که آیا تصاویر کتاب های درسی هدیه آسمانی توانسته است محتواهای دینی را در قالب زیباشناسی و جنبه های هنری برای دانش آموزان به گونه ای بیان کند که تاثیرگذاری واقعی را در جان و فهم آنها داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال، ماهیت تصاویر هنری، کارکرد زیباشناختی انواع تصاویر در بیان محتوای دینی کتب درسی شامل: تصاویر مجازی یا ذهنی، تصاویر زبانی (عینی یا واقعی یا دیداری)، تصاویر بافتی، تصاویر تقابلی، تصاویر تشخیصی، تصاویر ابداعی و تازه، تصاویر متناسب با متون شعری و موسیقی واژگان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که تصاویر زنده و ریتمیک متون اسلامی شاهدی بر این واقعیت است که مولفان و نویسندگان متون اسلامی با هنرمندی الهام بخش و هدفمندی، این متون را ساخته و پرداخته اند که در گستره همه زمان ها و مکان ها قابلیت هدایت گری و روشنی بخشی برای انسان ها را دارد. در این متون تصاویر جزئی و مفرد در کنار تصاویر بافتی آن قرار دارند، به طوری که نظام روابط بیانی، تصویری و فکری آنها در تصاویر هنری آن به طور روشن و آشکار خود را می نمایاند. کارکرد استفاده از این تصاویر هنری برای توضیح، تبیین، تأکید و رسایی معانی و اندیشه هایی است که با بافت های جزئی و کلی جملات ارتباط کامل یافته و تصاویر این اندیشه ها و معانی آن را می توان از خلال روابط منسجم جملات مشاهده نمود. در نهایت باید گفت متون اسلامی کتاب های درسی شامل تصاویر هنری نمونه عالی زیباشناختی نظمی، ساختی، ادبی، زبانشناختی و تصویرگری است.

دو قصیده ی لامیه العرب شنفری و لامیه العجم طغرایی فصاحت ترکیب و زیبایی تعبیر گسترده ای دارند. تاکنون درباره لامیه طغرایی ادعای سرقت شعری از لامیه شنفری مطرح نشده است و چنین موضوعی نیز در آن وجود ندارد، ولی روابط محکمی بین این دو قصیده از نظر علت و سبب سرائیدن، معانی و واژگان پرداخته شده در آن ها وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی اشتراکات موضوعی ولفظی دوقصیده وتأثیر پذیری آگاهانه طغرائی ازقصیده شنفری می باشد. طغرائی با استفاده از معانی وموضوعات شنفری؛ با اسلوب های هنرمندانه، قصیده خود را به انواع مضامین، صناعات بلاغی وضرب المثل های مختلف آراسته است. همچنین از واژگان شنفری به زیبایی درقصیده اش بهره برده است که نتیجه تاثیرپذیری وتعامل بین ادبای برجسته می باشد. پژوهنده در این تحقیق با بررسی واژگان، معانی و موضوعات دو قصیده با روش تحلیل و مقایسه ی بین ابیات، و بر اساس روش دکتر عبدالملک مرتاض در کتاب مقاربه سیمائیّه؛که به بررسی روابط بین معلقات به روش ارتباط لفظی و مضمونی و ذاتی یا هویتی پرداخته است، قصد اثبات وجود روابط و اشتراکات موضوعی ولفظی بین این دو قصیده ارزشمند را دارد.

هدف از بررسی سبک های زیبا شناختی جزء سی توجه به قالب و ساختار آیات این جزء در انتقال پیام و محتوایش به مخاطب است. ساختارهای زیبا شناختی مورد بررسی در این پژوهش شامل سبک های ادبی ، سوره های مکی ، نظم آهنگ، فاصله، تأکیدو سوگند می شود که هر کدام در قسمت های مختلف آیات جزء سی به کار رفته و ارتباط درونی متن با بیرون آن را با تناسب و ویژگی های منحصر به فرد خود پردازش نموده است. بیشتر آیات جزء سی کوتاه و با فواصل نزدیک به هم هستند ولی در خود بسیاری از معانی هدایتی درقالب سبک های زیبا شناختی دارند. این کوتاهی آیات وسوره هابه همراه سبک های زیبا ونظم آهنگ جذّاب آن ها، معانی پربار در الفاظ کم و ساختارهای هنری جدید، تأثیر بسیار عمیقی بر روی مخاطبان می گذارد . پردازش این سبک های مختلف درآیات جزء سی انسجام کامل وهمسان سازی معنا ولفظ آیات را به زیبایی به تصویرکشیده است. دراین پژوهش با روش ارایه شواهد آیات قرآنی وتحلیل آن ها به بررسی ساختارهایی از این سبک های زیبا شناختی خواهیم پرداخت.

هدف این پژوهش بررسی تفاوت های واژگان قرآنی درساخت ها و سبک های همانند به همراه بیان کارکردهای این واژگان در آیات الهی است. در این پژوهش اثبات این مسأله می شود که چگونه واژگان قرآنی در حوزه ساخت ، معنا وسبک های همانند؛ همراه با تفاوت هایی که دارند، در قرآن کریم با بلاغت وفصاحت کامل بیان شده است؟ و چگونه می توان معنای آن ها را با وجود این تفاوت ها یا تشابه های ظاهری بدون خللی در فصاحت و بلاغت آیات قرآنی باز یافت؟ پژوهنده در این مقاله با اشاره به کاربرد این ساخت ها و تحلیل بافت های گوناگون سبک های همانند در ترسیم معنای واژگان قرآنی، به مقایسه آیات کریمه و معنای خاص این آیات الهی و دسته بندی آن ها در بافت ها و کارکرد های خاص آن، به عنوان مولّفه های مؤثّر در شناخت مفاهیم قرآن کریم می پردازد. در این مقاله با روش تحلیل یافته ها و بیان شواهد آیات الهی و مقایسه شباهت ها و تفاوت های آن ها ، مؤلّفه های معنایی تمایز بخش میان دلالت دو یا چند واژه مشابه و کاربرد آن ها را با رویکرد زبان شناختی نوین در تعیین نشانه های بارز میان دلالت واژگان هم معنا ، خواهیم پرداخت.

تصویر هنری از اصول مهم مباحث زیبایی شناسی است،و به وسیله آن زیبایی های هنری متون ادبی یا کارهای هنری را با تصویرسازی از اندیشه ها و احساسات درونی هنرمند، به ساختارهای هنری بیرونی می توان انتقال داد. سبک تصویر هنری در قرآن کریم، تصاویری زنده، پویا و خیره کننده ای دارد و با تصاویر هنری بشری از نظر تأثیرگذاری و سازندگی یا از نظر لفظ و محتوا متمایز است. هدف ازپژوهش در تصویر هنری وکارکرد بلاغی آن بیان اهداف، آثار و نتایج تصاویر هنری درآیات قرآنی است. آثار و کارکردهای تصاویر هنری در آیات قرآنی در ابعاد گسترده تر از این تصاویر برای بیان اندیشه دینی که محور اساسی و ثابت هدایت بخشی انبیاء در طول تاریخ بشریت است، قابل بررسی است. کارکرد این هدف را در استفاده از تشبیهات، استعاره ها و کنایات قرآنی و در آیات کریمه مختلفی می توان مشاهده نمود. کارکرد استفاده از فنون ادبی در تصویرگری آیات برای توضیح، تبییین، تأکید و رسایی معانی و اندیشه هایی است که با بافت های جملات ارتباط کامل یافته و تصاویر این اندیشه ها و معانی آن را می توان از خلال روابط منسجم آیات مشاهده کرد. دراین مقاله با آوردن شواهد مختلفی از آیات جزء سی قرآن کریم در قالب بیان کارکردهای بلاغی رابطه تنگاتنگ کارکردهای این تصاویرهنری را با اندیشه وواقعیت موجود دردرون آیات قرآنی بررسی می کنیم.